“Çalışmak demek, boşuna yorulmak, terlemek değildir. Zamanın gereklerine göre bilim ve teknik ve her türlü uygar buluşlardan azami derecede istifade etmek zorunludur.”
“Çalışmak demek, boşuna yorulmak, terlemek değildir. Zamanın gereklerine göre bilim ve teknik ve her türlü uygar buluşlardan azami derecede istifade etmek zorunludur.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
Temel ekonomik göstergeler olan, ekonomik büyüme, istihdam ve rekabet gücünün belirlenmesinde kritik öneme sahip dış ticaret dengesi, yakından takip edilmektedir. Ülkemizin ihracat potansiyeli oldukça yüksektir. Bununla birlikte son yıllarda pandemi ve ardından gerçekleşen savaşın etkisi ile küresel ekonomik büyümedeki yavaşlama, Türkiye'nin ihracatını olumsuz yönde etkilemiştir. Bu nedenle, Türkiye'nin dış ticaret dengesi üzerindeki etkileri dikkate alarak gelişime yönelik politikalar geliştirmek oldukça önemlidir.
2022 yılında Türkiye’nin dünya mal ihracatındaki payı, yüzde 1,02 ve dünya mal ithalatındaki payı yüzde 1,42 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu bağlamda 2023 Nisan ayında, 2022 yılının aynı ayına göre genel ticaret sisteminde; ihracat yüzde 17,2 oranında azalış ile 19,3 milyar dolar, ithalat yüzde 4,5 oranında azalış ile 28,2 milyar dolar olmuştur. Dış ticaret açığı ise yüzde 43,9 oranında artışla 8,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (T.C. Ticaret Bakanlığı verileri). Geniş ekonomik grupların sınıflamasına göre ihracatta en büyük pay yaklaşık yüzde 50 ile ara mallarda olup, ithalatta en büyük pay yaklaşık yüzde 80 ile yine aynı gruptadır. Katma değeri yüksek ürünlerin satışı ile kar optimizasyonu sağlamaya yönelik olarak tüketim malları ihracatını artırmak gerekmektedir. Eğitim, gayrimenkul ve fuarcılık hizmetleri, sağlık ve spor turizmi lojistik ve taşımacılık ile yönetim danışmanlığı gibi hizmetlerini kapsayan küresel hizmet ihracatında Türkiye’nin payı yüzde 1,27 küresel hizmet ithalatındaki payı yüzde 0,60 olmuştur. 2022 yılında 110 milyar dolar açık veren dış ticaret dengesi için: Ticaret Bakanlığı orta vadeli programında 2023 yılı için 80 milyar dolar, 2024 yılı için 78 milyar dolar ve 2025 yılı için 79 milyar dolar açık hedeflenmiştir. Türkiye’nin ortalama ihracat mesafesi dünya ortalamasının altında kalmaktadır. Toplam ihracatının yaklaşık üçte ikisi Türkiye’ye görece yakın ülkelere gerçekleştirilmektedir. İhracatın 3.065 km olan ortalama menzilinin 4.744 km seviyesinde olan dünya ortalamasına yükseltilmesi ve büyük uzak pazarlardaki payın artırılmasına yönelik çalışılmaktadır.
Dış ticaret dengesinin giderek büyüyen bir açığa dönmesi, yürürlükte olan ve uygulamaya alınması planlanan stratejilerin yeterli gelmediğini göstermektedir. Ülkemizin arzu edilen refaha kavuşmasında ihracat gelirlerinin payı önem arz etmektedir. Bu sebeple ihracatçılara vergi indirimleri sağlanmalı, uygun maliyetli kredi ve teşvikler verilmelidir. Yerli üretim desteklenmeli ve ithalatı kontrol altına almaya yönelik kısıtlama ve vergi uygulamaları getirilmelidir. İş dünyasında yenilikçilik ve inovasyon desteklenmeli bu vesile ile yerli üretimde kalitenin sağlanması ve devamlılığının korunması göz ardı edilmemelidir. Atık yönetimi ve enerji verimliliği çalışmaları yapılarak enerji kullanımının azaltılması sağlanmalıdır. Geleneksel ihracat pazarlarının yanı sıra yükselen ekonomiler, gelişmekte olan ülkeler ve farklı coğrafyalardaki pazarlar araştırılmalı ve ihracat ağı genişletilmelidir. Firmalara bu yönde eğitim desteği sağlanmalıdır. Ayrıca nitelikli iş gücüne sahip olmak rekabet gücünü artıran en önemli faktörlerden olup, insan kaynakları yönetimi ve mesleki eğitim programlarının uygulanması için gerekli aksiyonlan alınmalıdır.
Bu adımların uygulanması, Türkiye'nin dış ticaret dengesini pozitif yönde etkileyebilir. Ancak, dış ticaret dengesinin iyileştirilmesi zahmetli ve kararlılık gerektiren bir süreç olduğundan, uzun vadeli politikaların yanı sıra istikrarlı bir ekonomik ortamın sağlanması da önemlidir
Gelecek hafta verilerin açıklanacağı takvimden önemli olanları aşağıda paylaşıyorum.
Ekonomik veri takvimi
30 Mayıs 2023, Salı Türkiye Dış Ticaret İstatistikleri
30 Mayıs 2023, Salı Euro Bölgesi Sanayi Sektörü Güven Endeksi
31 Mayıs 2023, Çarşamba Türkiye GSYH (Yıllık)
31 Mayıs 2023, Çarşamba Almanya İşsizlik Oranları
31 Mayıs 2023, Çarşamba Çin İmalat PMI
31 Mayıs 2023, Çarşamba Almanya TÜFE (Aylık-Yıllık)
1 Haziran 2023, Perşembe Euro Bölgesi İmalat Sektörü PMI(Final)
Ekonomi ve finans sözlüğü
Baz etkisi: İki dönem arasındaki değişim hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması durumunda değişim hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade etmektedir.
Dışa bağımlılık: Kendi teknoloji ve sanayi altyapısını oluşturmakta yetersiz kalan ülkelerde
üretim için gerekli olan yatırım malları, hammadde veya ara malların diğer ülkelerden ithal edilerek karşılanması, söz konusu madde ve hammaddelerin yurtiçinde üretilememesidir.
