Nevzat Hız, Adana kamuoyunun yakından tanıdığı bir araştırmacı. Daha önce Adana’nın spor tarihi başta olmak üzere farklı alanlarda araştırma kitapları yayımlanan bir isim. Hız şimdi de “Orhan Kemal’in...
Nevzat Hız, Adana kamuoyunun yakından tanıdığı bir araştırmacı. Daha önce Adana’nın spor tarihi başta olmak üzere farklı alanlarda araştırma kitapları yayımlanan bir isim. Hız şimdi de “Orhan Kemal’in Adana’sı”nı yazdı
Geçtiğimiz günlerde yayımlanan “Bir Şehir Sözlüğü- Orhan Kemal’in Adana’sı” adlı çalışmayla sıra dışı bir sözlük çalışması yapan Nevzat Hız’la sözlüğü hazırlama dönemini ve Orhan Kemal’i konuştuk. “Bu eserin meydana getirilmesinin sadece Adana için değil, ülkemiz için de değerli olduğunu düşünüyorum” diyen Hız, sözlüğün bir eksiği kapattığına inandığını söylüyor. Ali Püsküllüoğlu’nun “Yaşar Kemal Sözlüğü”nün dışında benzer bir çalışmanın edebiyatımızda olmadığını da kaydeden Hız, “Akademik çalışmalarda veya konunun uzmanlarınca ‘Orhan Kemal Sözlüğü’ için geniş kapsamlı bir çalışma yapılamadığı için iş bana düştü” dedi.
-
Sayın Hız, daha önce de Adana’yla ilgili farklı araştırmalar hazırlayan bir isim olarak Orhan Kemal’in Adana’sı külliyatınızda sizin için nasıl bir önem arz ediyor?
Adana sevdalısı olmaktan mutluyum. Kültür birikimi oluşturup, uygun zamanlamayı da yakalayınca, kentimle ilgili birçok çalışmalar yaptım. Uzun süreçlerden sonra sıra, büyük usta Orhan Kemal hakkında uzun süredir düşündüğüm “Sözlük”ü gerçekleştirmeye geldi. Romanları ve öykülerinde kullandığı dil; komşularının, futboldan takım arkadaşlarının, fabrikalarda çalışan işçilerin veya tarlalarda çapa yapan, pamuk toplayan ırgatların, köylülerin ve şehirlilerin konuştuğu dildir. Bu dilin; araştırılıp belgelenmesini yani gelecek kuşaklara aktarılmasını çok istiyordum. Bu eserin meydana getirilmesinin sadece Adana için değil, ülkemiz için de değerli olduğunu düşünüyorum.
25 KİTAP İNCELEDİM
-
Açıkçası yaptığınız çalışmanın akademik uzmanlar eşliğinde yürütülecek kadar önemli ve hassas olduğunu söylemem gerek. Elbette ortaya konan emeğe diyecek bir sözüm yok ama bilim dünyasından gelecek eleştirileri düşününce bu çalışmaya girişmek sizi ürkütmedi mi?
Erken dönem modern kültürel tarihimiz ve edebiyat eserlerimiz, önemsenmesi gereken bir konudur; geçmiş hayatımızın gerçeğidir; ancak akademik çalışmalarda veya konunun uzmanlarınca ‘Orhan Kemal Sözlüğü’ için geniş kapsamlı bir çalışma yapılamadığı için iş bana düştü. Bu konuyu gündeme getirdikten sonra bilim çevrelerinden gelecek eleştirileri de buna katkı olarak kabul ederim. Yaşar Kemal Sözlüğü’nün 1973 yılında memleketlim Ali Püsküllüoğlu tarafından hazırlandığını unutmayalım lütfen. Uzun süreli bir çalışmayla 25 kitabın, inceden inceye taranması sonucunda, yaklaşık 2000 madde olan bu sözlüğü hazırlamak önemliydi. Bu araştırmada, Adanalı olmak bana avantaj sağlamıştır. Eksik ve hatalar olabilir, her türlü yapıcı eleştiriye de açık olmak gerekir.
-
Orhan Kemal’in evladı Işık Öğütçü kitabınız için yazdığı önsözde Orhan Kemal’in Karacaoğlan, Dadaloğlu gibi ozanların şiirlerinin kültür taşıyıcılığı görevi gördüğünü ifade ediyor. Siz, bu yönüyle yazarı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Işık Bey’le hemen hemen aynı düşünceleri paylaşıyorum. Orhan Kemal dönemindeki haksızlıkların karşısında olmuş ve özellikle işçilerin, ırgatların yaşadıkları zorlukları cesurca kaleme almıştır.
-Şüphesiz daha önce de TDK tarafından hazırlanan “Yerel Ağızlar Sözlüğü”ne bakmışsınızdır. Orhan Kemal’in eserlerinde yer alan Adana yereline özgü söz, deyim, atasözü, kültürel unsurlar gibi maddeleri böyle sözlüklerle karşılaştırdınız mı? Neler söylemek istersiniz?
Elbette birçok sözlüğü inceledim. Fakat çok büyük çoğunlukta bu kitapta yer alan kelime, deyim ve atasözüne rastlamasam da faydalandıklarım olmuştur. Adana özelinde düşünüldüğünde ise kişiler bazında bu konuda birkaç yüz maddeyi geçmeyen araştırmalar olduğunu biliyorum.
SANATÇININ KENTE KATKISI
-
Adana’da büyüyen ve bir yönüyle artık Adanalı kabul edilen bir gazeteci ve araştırmacı olarak kendimi o kente ait hissetmemde Orhan Kemal’in büyük etkisinin olduğunu söylemem gerek. Yazarların veya sanatın farklı alanlarında öne çıkan isimlerin kent kimliğine katkısı konusunda neler söylemek istersiniz?
Yazarların ve sanatın tüm alanlarının kent kimliğine çok büyük katkısı olduğu açıktır. Aslında Adana bu konuda çok şanslıdır. Orhan Kemal’in yanında Yaşar Kemal, Muzaffer İzgü, Yılmaz Güney, Ali Özgentürk, Müslüm Gürses, Ferdi Tayfur … gibi edebiyat, sinema ve müzik alanında yüzlerce sanatçı yetiştirmiş bir kenttir. Adana’nın ülkemizde özel bir yerinin olması sanat sayesindedir ve umarım öyle de kalacaktır.
-
Çok özel olacak belki; ama en çok özdeşleştiğiniz Orhan Kemal kişisi ya da eseri hangisidir? Yanıtlarsanız sevinirim…
Güzel bir soru oldu. Usta’nın en beğendiğim romanları Avare Yıllar ve Kanlı Topraklar’dır. Ben tornacı İsmail Usta’nın oğluyum ve gecekonduda büyüdüm. Tüm günümüz futbol oynamak ve arkadaşlarla vakit geçirmekle geçerdi. On beş yıl amatör olarak futbol oynadım hatta gol kralı oldum. Bu nedenle futbolcu Raşit ile birçok ortak yanım olduğunu görüyorum. Kanlı Topraklar'ın özelliği ise Adana’nın, siyasal, ekonomik ve kültür olarak tam anlamıyla yansıtan gerçekçi bir roman olmasıdır. Adana'nın kültürel tarihi için çok önemlidir, bilinmesi gerekir.
Nevzat Hız, Orhan Kemal’in Adana’sı, Bir Şehir Sözlüğü, Everest Yayınları, 2021, İstanbul
