2023 yılı Türk sanayicisi için zorlu bir yıl oldu, 2024 yılı da zorluklarla dolu geçmeye devam ediyor. Özellikle krediye ulaşımın kısıtlanması ve bu sorun aşılsa bile kredilerin yüksek finansman maliyetleri, yüksek işçilik ve enerji giderleriyle birleşerek sanayicilerin uluslararası ticarette rekabet gücünü kaybetmelerine neden oldu.
2023 yılında küresel büyüme dinamikleri zayıf bir seyir izledi. Türkiye ekonomisinde de bu duruma paralel gerçekleşmeler kaydedildi ve Türkiye’nin ihracatı binde 5 oranında artarak 255,4 milyar dolara yükseldi. Aynı yılda Türkiye sanayi ihracatı binde 2 düşüşle 245,6 milyar dolara geriledi. İSO İkinci 500’ün ihracatı ise bu verilerden oldukça ayrı bir performans ile yüzde 6,5 düşüşle 15 milyar dolar olarak gerçekleşti. Türkiye geneli ve İSO 500’ün altında bir gerçekleşmeye işaret eden bu sonuç, nispeten daha küçük ve orta ölçekli işletmelerin uluslararası pazarlara açılma ve rekabet gücünü koruma anlamında önemli ölçüde zorlandığının göstergesi oldu. Bu gelişmeler sonucunda İSO İkinci 500’ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı 2023 yılında 0,4 puan azalarak yüzde 6,1’e geriledi.
Sanayiciler, 2023 ve 2024 yıllarında kredi taleplerinin karşılanmasında ciddi sıkıntılar yaşadı. Bunun yanı sıra finansman giderleri sanayi kuruluşlarının karlılıklarında temel belirleyici etkenlerden biri olmayı sürdürdü. 2023 yılında İSO İkinci 500’ün finansman giderleri yüzde 103,1 oranında artarak 65,6 milyar TL’ye yükseldi. Aynı yılda faaliyet karı yüzde 44,9 artışla 145,5 milyar TL’ye çıktı. Böylece finansman giderlerinin faaliyet karına oranı 12,9 puan artışla yüzde 45,1’e yükseldi. 2021 yılında mali borçlar kaleminde kısa ve uzun vadeli borç dengesi neredeyse yarı yarıya sağlanmış olmasına karşın 2022 yılından başlayan kısıtlama ve regülasyonlar ile kısa vadede yığılmış bu da işletmelerin nakit yönetimlerinde bozulmalara sebep oldu.
İmalat sektörünün 2024 yılı Temmuz ayı PMI verileri de sanayicinin yaşadığı sorunların sonucu olarak karşımıza çıkıyor. Türkiye İSO İmalat PMI verileri üst üste beşinci ayda da azalarak Temmuz'da 47,2’ye geriledi, ilgili değer Haziran ayında 47,9’du. Özellikle zorlu piyasa koşulları nedeniyle yeni siparişlerde meydana gelen keskin düşüş sektörün performansındaki bozulmada belirleyici rol oynadı. Kasım 2023'teki oranla aynı seviyede olan yeni alınan siparişler, son 20 ayın en büyük düşüşünü kaydetmiş oldu. Benzer şekilde, yılın üçüncü çeyreğinde yeni ihracat siparişlerinde de belirgin bir yavaşlama başladı. Talep koşullarındaki zayıflık, imalatçıların üretim seviyesini aylık bazda üst üste dördüncü kez düşürmesine neden oldu ve bu düşüş Kasım 2022'den bu yana en yüksek oranla gerçekleşti.
Yeni siparişlerdeki yavaşlamaya bağlı olarak istihdam oranlarındada düşüş yaşanmaya devam etti. Ayrıca artan emeklilikler ve istifalar da bu gelişmede etkili oldu. Çalışan sayısındaki düşüş, son 21 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Enerji, petrol ve hammadde fiyatlarındaki yükselişe ilave olarak döviz karşısında Türk lirasının zayıflığının da etkisiyle girdi maliyetleri Temmuz’da oldukça büyük bir artış kaydetti. Enflasyon oranları, girdi maliyetlerinde olduğu gibi nihai ürün satış fiyatlarında da haziran ayına kıyasla yükseldi. Yükek nakliye maliyetleri ve ham madde temininde yaşanan güçlükler nedeniyle de teslimat süreleri artmaya devam etti. Doğal olarak imlat sektöründe girdi alımları azalma trendine geçti. Yine de TÜİK tarafından açıklanan Haziran ayında genel ticaret sistemine göre ihracat yüzde 8,3, ithalat yüzde 4,4 azalışla dış ticaret açığındaki büyüme devam etti.
Sonuç olarak; 2023 yılı Türkiye'deki sanayiciler için zorlu bir dönem olmuş ve 2024 yılı da aynı etkiyi sürdürmeye devam etmişti. Veriler sanayicilerin yaşadığı finansal zorlukları ve uluslararası ticaretteki rekabet gücü kaybını açıkça ortaya koymaktadır. Sanayicilerin yaşadığı bu zorlukların üstesinden gelebilmek için politika yapıcıların ve sanayicilerin işbirliği içinde çözüm yolları araması gerekmektedir. Bu süreçte, sanayicilere yönelik desteklerin artırılması ve finansman maliyetlerinin düşürülmesi, sanayicilerin rekabet gücünü yeniden kazanmalarına yardımcı olabilir.
Gelecek hafta verilerin açıklanacağı takvimden önemli olanları aşağıda paylaşıyorum.
Ekonomik Veri Takvimi
5 Ağustos 2024, Pazartesi Japonya Hizmet/Bileşik PMI
5 Ağustos 2024, Pazartesi Çin Hizmet/Bileşik PMI
5 Ağustos 2024, Pazartesi Türkiye TÜFE (Aylık-Yıllık)
5 Ağustos 2024, Pazartesi Almanya Hizmet/Bileşik PMI
5 Ağustos 2024, Pazartesi Euro Bölgesi Hizmet/Bileşik PMI
5 Ağustos 2024, Pazartesi İngiltere Hizmet/Bileşik PMI
5 Ağustos 2024, Pazartesi Euro Bölgesi ÜFE (Aylık-Yıllık)
5 Ağustos 2024, Pazartesi ABD Hizmet/Bileşik PMI
6 Ağustos 2024, Salı Euro Bölgesi Perakende Satışlar (Aylık-Yıllık)
6 Ağustos 2024, Salı ABD Dış Ticaret Dengesi
7 Ağustos 2024, Çarşamba Çin Dış Ticaret Dengesi
7 Ağustos 2024, Çarşamba Almanya Dış Ticaret Dengesi
7 Ağustos 2024, Çarşamba Almanya Sanayi Üretimi
8 Ağustos 2024, Perşembe Türkiye TCMB TÜFE Tahmini
9 Ağustos 2024, Cuma Çin TÜFE (Aylık-Yıllık)
9 Ağustos 2024, Cuma Almanya TÜFE (Aylık-Yıllık)
9 Ağustos 2024, Cuma Türkiye Sanayi Üretimi (Aylık-Yıllık)
9 Ağustos 2024, Cuma Almanya Moody's Kredi Notu
Ekonomi ve Finans Sözlüğü
Fiyat İstikrarı: Para politikasının uzun dönemli temel amaçlarına (büyüme ve istihdam) yönelik olarak ekonomik birimlerin karar alma süreçlerinde etkili olmayacak ölçüde düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranını ifade eder.
