Hemen her yerde kooperatifler 1831 yılında Fransa’da marangozlar tarafından bu günkü anlamda ise1844 yılında İngiltere’de tüketim kooperatifleri olarak kurulduğu, bir diğeri de yine İngiltere’de 28 do...
Hemen her yerde kooperatifler 1831 yılında Fransa’da marangozlar tarafından bu günkü anlamda ise1844 yılında İngiltere’de tüketim kooperatifleri olarak kurulduğu, bir diğeri de yine İngiltere’de 28 dokuma işçisi tarafından kurulduğu anlatılır.1863 yılında ülkemizde kurulduğu söylenilen kooperatiflerin lancalar (lonca) dikkate alınırsa Osmanlı’nın 17b yüzyılın ikinci yarısına kadar uzanabileceği iddia edilebilmektedir. Ülkemiz kooperatifçiliği için 1863 yılı itibariyle 158 yıllık bir zaman süresine uzanmak daha gerçekçi olmaktadır.158 yıllık kooperatifçiliğimizin 100. yılında Tariş kooperatifçiliği bulunmaktadır.
Kooperatifçilik tarifinde genel uzlaşma mevcuttur. Kooperatifçilik kişilerin tek başlarına yapmaya güçlerinin yetmediği işleri bir araya gelerek yapmalarını sağlar, böylece toplumun kalkınmasına katkıda bulunur. Kooperatifler insanların ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle ve en az maliyetle karşılamak amacıyla kurulan tüzel kişiliklerdir denilmektedir.
Kooperatifler sadece ortakları için değil toplumun her kesimine uzanabilecek bir yapıya sahip olmakla vazgeçilmesi çok zor kamu niteliğindeki tüzel kişiliklerdir. Sigorta şirketi, sigorta sandığı, bankacılık hizmeti, şirket kurarak pazarlama yapmak, ortaklarına konut, sağlık, turizm, basın yayın, matbaacılık hizmetleri de vermektedir. Dünya üzerinde 1 milyar civarında, ülkemizde de 84-85 bin civarındaki kooperatiflerde yaklaşık sekiz milyon ortak bulunmaktadır. Ancak son yıllarda her iki halde de eksilmeler olduğu tespit edilmektedir. Tarım kooperatiflerin de bu durum dikkati çekecek kadar olmaktadır. Bir zamanlar 2813 yerleşim biriminde faaliyet gösteren tarım kredi kooperatifleri bugünkü tarih itibari ile sekiz yüze inmiş, 1300000 civarındaki ortak sayısı da 900000 civarına inmiştir. Ticaret Bakanlığı, kooperatifleri, birlikleri, merkez birliklerini ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği’ni teftiş etmek, denetlemek veya denetlettirmek ile görevli ve yetkilidir. Ancak icra yetkisi bulunmamaktadır. Talimat vermesi halinde uymak zorunlu olmaktadır.
Ayrıca bakanlıkça ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenen Tarım Satış Kooperatif Birlikleri ilgili hükümlere göre bağımsız denetime tabidir. Yani bağımsız denetime tabi olmayı teftiş ile karıştırmamak gerekli olup farklı hukuki konulardır. Kooperatiflerden yeterince bahsettikten sonra tarım kooperatiflerinin sorunlarına değinilmesi noksan ve aksayan yönlerin neler olduğuna değinmek gerektiği kaçınılmaz olmaktadır. Genel olarak kooperatif denetimlerinde 1-VUK hükümlerine uyumsuzluk, 2-Genel kurul yetkisini kullanmak, 3-Elden para kullanmak kıymetli evrak kurallarına uymamak, 4-Yönetimin kişisel harcamalarını kurumdan karşılaması,5-Yönetimin harcamalarda üsülsüz ve belirsizlik içeren harcamaları, 6-Mahkeme kararlarını uygulamamak, 7-Genel kurul kararlarına kanuni talepleri eklememek ve kararları gecikmeli teslim etmek konularına rastlanmaktadır. Çiftçinin zaman zaman nasıl mağdur edildiğini okurlarında çiftçilerinde görmesi bilmesi gerekli olduğunun hakları olduğu bir gerçektir. Son ihtilalde TTK Merkez Birliği binasının TRT’ye konsey tarafından verildiği iddia edilirken mevcut merkez birliği binasındaki salonunun da arı stüdyoları olarak TRT’ye verildiği iddia edilmektedir. Birçok yerde kooperatif binaları zaman zaman kamuya tahsis edilmesinin tarım kooperatiflerine isabet etmesi dikkat çekici olmaktadır. Kooperatiflere devam edeceğiz…
