İstanbul'daki iki önemli müze, Osman Hamdi Bey'in ünlü tablosu "Kaplumbağa Terbiyecisi"ni sanatseverlerle buluşturuyor. Taksim'deki Pera Müzesi, sanatçının 1906 tarihli versiyonunu sergilerken, Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi de 1907 versiyonunu ziyaretçilerine sunuyor. Her iki eser de küçük farklılıklar içeriyor, bu da izleyicilerin dikkatini çekiyor.
1906 VE 1907 VERSİYONLARININ FARKLILIKLARI
Pera Müzesi’nde sergilenen 1906 versiyonunda beş kaplumbağa dikkat çekerken, Türkiye İş Bankası Müzesi’nde sergilenen 1907 versiyonunda ise altı kaplumbağa yer alıyor. Ayrıca, 1907 tarihli eserde Bursa Yeşil Camii’ne ait çini kaplamalar ve “Kalplerin şifası, sevgiliyle (Hazreti Muhammed) kavuşmaktır” anlamına gelen hattat yazısı, eserin farklı bir dokusunu oluşturuyor. 1906 versiyonunda ise bu çinilerde yalnızca “Muhammed” yazılı levha görülüyor.
Sanat dünyasında geniş yankı uyandıran bu eser, Osman Hamdi Bey’in eserlerindeki tipik oryantalist izler taşıyor. Her iki eserde de kaplumbağaları izleyen bir derviş figürü yer alıyor. Bu derviş, sanatçının kendi modelini kullanarak oluşturduğu geleneksel bir figürdür. Her iki tabloyu da dikkatle incelediğimizde, Osman Hamdi Bey'in geleneksel Osmanlı figürlerini modern bir bakış açısıyla harmanladığı açıkça görülüyor.
"KAPLUMBAĞA TERBİYECİSİ"NİN TARİHÇESİ VE İLGİNÇ FARKLILIKLAR
Pera Müzesi'ndeki 1906 versiyonu, sanatçının Fransa’da düzenlenen bir sergiye gönderdiği eserdir. Bu tabloda kaplumbağalar yerin yeşilliklerinde beslenirken, derviş figürü dikkatle onları izler. Barış Kıbrıs, Pera Müzesi'nin oryantalist koleksiyonu küratörü, tablonun arkasındaki ilhamı araştırarak, Osman Hamdi Bey’in Bağdat’ta babasına yazdığı bir mektuba atıfta bulunarak, Koreli kaplumbağa terbiyecilerinin anlatıldığı bir makaleden etkilenmiş olabileceğini belirtti. Ancak, Osman Hamdi Bey’in tablosunda kaplumbağalar hiçbir aktivite içerisinde olmadan yalnızca besleniyorlar.
Türkiye İş Bankası Müzesi’ndeki 1907 versiyonunda, kaplumbağa sayısının bir fazla olduğu ve daha küçük boyutlarda resmedildiği dikkat çekerken, ayrıca çini kaplamalarındaki renk farklılıkları ve Hazreti Muhammed levhası da bu eseri diğerinden ayıran unsurlar arasında. Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi Müdürü Canan Atlığ, ayrıca bu eserin sağ üst köşesinde Münir Paşa'ya ithaf bulunmasına da değindi.
DOĞU VE BATI'NIN BULUŞTUĞU EFSANEVİ BİR İSİM
Osman Hamdi Bey’in "Kaplumbağa Terbiyecisi" tablosu, hem Doğu hem de Batı kültürlerini harmanlayan bir oryantalist bakış açısının ürünü olarak öne çıkıyor. Canan Atlığ, sanatçıyı tanımlarken "Doğu ve Batı’yı birleştiren bir Osmanlı aydını" olarak tanımlayarak, Fransa’daki eğitiminden ve Osmanlı mimarisi ile giysilerinden ilham alarak eserlerini oluşturduğunu belirtti.