Familial Hypercholesterolemia (FH), kolesterol seviyelerinin genetik nedenlerle yüksek olduğu kalıtsal bir hastalıktır. Bu hastalık, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterolün kanda birikmesine yol açarak, kalp hastalığı riskini önemli ölçüde artırır. FH, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen yaygın bir genetik bozukluktur ve erken yaşlarda tespit edilmesi, yaşam kalitesini artırmak için kritik öneme sahiptir.

Moleküler mekanizma 

Familial Hypercholesterolemia (FH), genellikle LDLR, APOB veya PCSK9 genlerindeki mutasyonlar nedeniyle ortaya çıkan kalıtsal bir hastalıktır. Bu genler, LDL kolesterolün kandan temizlenmesiyle ilgilidir ve mutasyonlar sonucu işlevlerini tam olarak yerine getiremezler. LDLR geninde meydana gelen mutasyonlar, en yaygın FH nedenidir ve bu mutasyonlar LDL reseptörlerinin işlevini bozar, bu da LDL kolesterolün hücreler tarafından yeterince alınamamasına ve dolayısıyla kanda birikmesine yol açar. APOB genindeki mutasyonlar, LDL partiküllerinin reseptörlere bağlanma yeteneğini bozar, bu da kolesterolün kanda kalmasına sebep olur. PCSK9 genindeki mutasyonlar ise LDLR'nin hücre yüzeyinden erken uzaklaştırılmasına ve parçalanmasına neden olarak kolesterol seviyelerinin artmasına yol açar. FH, otozomal dominant bir şekilde kalıtılır; yani, hastalık bir ebeveynden miras alındığında ortaya çıkma olasılığı yüzde 50'dir. Bu moleküler mekanizmalar, FH'nin kalp hastalığı riskini artıran yüksek kolesterol seviyelerine neden olur ve bu durum, hastalığın erken yaşlarda tespit edilip yönetilmesini kritik hale getirir.

Tanı ve yönetim 

Tanı, genellikle kan testleriyle yüksek LDL seviyelerinin tespiti ve aile öyküsü değerlendirilerek konur. Genetik testler, tanıyı doğrulamak ve hangi gende mutasyon olduğunu belirlemek için kullanılır. FH tedavisinde amaç, LDL kolesterol seviyelerini düşürmek ve kardiyovasküler hastalık riskini azaltmaktır. İlk basamak tedavi genellikle yaşam tarzı değişikliklerini içerir; sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve sigara içmeme bu değişiklikler arasında yer alır. İlaç tedavisi de sıklıkla gereklidir. Statinler, en yaygın kullanılan ilaçlardır ve LDL kolesterol seviyelerini düşürmede etkilidir. Ezetimibe ve PCSK9 inhibitörleri gibi diğer ilaçlar da tedaviye eklenebilir. Ciddi vakalarda, LDL aferesi gibi invaziv yöntemler de uygulanabilir.

Erken teşhisin önemi

FH'nin erken teşhisi, hastalığın yönetiminde ve komplikasyonların önlenmesinde kritik öneme sahiptir. Erken tanı konan bireyler, uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kalp hastalığı riskini önemli ölçüde azaltabilir. Aile taramaları, yüksek risk altındaki bireylerin erken tespit edilmesine yardımcı olabilir, böylece diğer aile üyelerinin de potansiyel olarak tedavi edilmesi sağlanabilir. Genetik danışmanlık, ailelerin hastalık hakkında bilgi edinmesine, risk faktörlerini anlamasına ve doğru yönetim stratejilerini belirlemesine yardımcı olur. Bu süreç, hastalığın etkilerini en aza indirgemek ve yaşam kalitesini artırmak için hayati önem taşır.