Dünyadaki deniz balıkları stoklarının yaklaşık yüzde 90'ı artık tamamen tüketilmiş, aşırı tüketilmiş veya azalmış durumdadır
WWF, Deniz Yaşamını Koruma Derneği (DYKD) ve İstanbul Üniversitesi “Hayalet Balıkçılık” tarafından yayınlanan bu rapor, "Hayalet Balıkçılık" olarak adlandırılan kayıp balıkçılık takımlarının sualtı ve oluşum sebeplerini açıklamaktadır. Hayalet balıkçılık, habitatlarına etkilerini balıkçı kontrolü olmaksızın balıkçılık ekipmanlarının avcılık yapmaya devam etmesini ifade etmektedir. Hayalet balıkçılığın çevresel etkileri arasında, hedef ve hedef dışı türlerin kontrolsüz avlanması, tehlike altındaki türlerin negatif etkilenmesi, deniz zeminine fiziksel zararlar, istilacı türlerin yayılması, deniz besin ağına sentetik maddelerin girişi ve güvenlik kaygıları gibi faktörler yer almaktadır. Ayrıca, hayalet balıkçılık diğer balıkçılık operasyonlarını engelleyebilir ve ekipmanların kaybolmasına yol açabilir. Raporda ayrıca, kayıp balıkçılık takımlarının plastik atık sorununa katkıları da vurgulanmaktadır. Plastik malzemelerin balıkçılık ekipmanlarında kullanılmasının bazı avantajlarına rağmen, kayıp ekipmanların deniz ortamında çevresel etkilere yol açabileceği belirtilmektedir. Akdeniz Havzası’nda balıkçılık filosunun büyük bir kısmının pasif balıkçılık takımları kullandığı ve kayıp balıkçılık takımlarının en yoğun olduğu bölgelerin İstanbul'un kıyı bölgesi, Napoli Körfezi ve Ligurya Denizi gibi kentleşmiş alanlar olduğu ifade edilmektedir.
ARAÇLAR
1. Galsama ağları: Pasif balıkçılık aracı olarak kullanılırlar ve kaybolmaya yatkındırlar. Deniz tabanını etkileyerek balık yakalamaya devam ederler.
2. Gırgır ağları: Aktif balıkçılık aracıdır ve genellikle deniz yüzeyinde çalışır. Hasar görebilirse parçaları deniz tabanına doğru batabilir.
3. Trol ağları: Aktif balıkçılık aracıdır ve balıkları koni şeklindeki bir torba ile yakalar. Kayalık zeminlerde takılabilir ve parçaları deniz tabanını etkileyebilir.
4. Oltalar: Farklı tür ve ölçeklerde parakete takımları, iğne ve misina içeren balıkçılık araçlarıdır. Kaybolmaları halinde etkileri olabilir ve diğer hayvanlara zarar verebilirler.
5. Tuzaklar ve kapanlar: Yüksek etkili hayalet av araçlarıdır. Kaybolmaları halinde hayvanları çekmeye devam edebilir ve leş yiyicilerin çekilmesine neden olabiliir.
Bu araçlar genellikle kaybolmaya ve deniz tabanını etkilemeye yatkındır. Özellikle gırgır ağları ve trol ağları, deniz tabanıyla etkileşime girebilir ve çevre üzerinde daha büyük bir etkiye sahip olabilir. Kötü hava koşulları ve dip yapısı da kaybolmalara neden olabilir. Bazı bölgelerde ise yasadışı balıkçılık faaliyetleri ve yakalanmamak için yapılan ağ kesme işlemleri de kaybolmalara yol açabilir.
DYKD’NİN SIRALAMASI
1. Lokasyon Tespiti: Balıkçılar tarafından yapılan ihbarlar, sonar üzerinde görülen ağ ihtimali olan koordinatlar, rutin dalışlarda tespit edilen veya kadim balıkçıların bilgileriyle ağların bulunduğu yerler belirlenir.
2. Gözlem: Belirlenen koordinatlara gidildiğinde, derinlik ve hava-dalga koşullarına bağlı olarak sualtı dronu veya dalışlarla gözlem yapılır.
3. Planlama: Ağın durumu, büyüklüğü ve çıkarılması için gereken süre ve dalıcı sayısı belirlenerek planlama yapılır.
4. Ağın Çıkarılması: Ağın takıldığı kaya veya batık üzerindeki canlılığa zarar vermemek için, dalıcılar tarafından hassas bir biçimde takıldığı yerlerden kurtarılır. Daha sonra ağın belirli noktalarından bağlanan kaldırma balonlarıyla yüzeye çıkarılır.
5. Tekneye Transfer: Ağ, el ile veya teknede bulunan vinç veya makaralar yardımıyla tekneye alınır ve karaya transfer edilir.
6. Temizleme ve Kayıt: Ağ üzerinde bulunan canlılar denize geri bırakılır, kurşunlar ve plastikler temizlenir. Ağın boyutu, göz açıklıkları ve türü kaydedilir
7. Depolama ve Geri Dönüşüm: Ağlar düzenli olarak saklanır ve hammadde üreticisine transfer edilir. Geri dönüşümü mümkün olmayan ağlar, adalı kadınlar tarafından farklı ürünlere dönüştürülerek tekrar kullanılır.
Raporda ayrıca, ağların çıkarılmasıyla ilgili risklerin olduğu ve yerel balıkçılara destek sağlanarak ekonomik katkıda bulunulduğu belirtilmektedir. Ayrıca IUCN Tehdit Altındaki Türler Kırmızı Listesi'nde yer alan bitki ve hayvanların gözlem altına alındığı ve durumlarının belirlendiği ifade edilmektedir.
Dünyadaki deniz balıkları stoklarının yaklaşık yüzde 90'ı artık tamamen tüketilmiş, aşırı tüketilmiş veya azalmış durumdadır. Bu durum, protein kaynağı olarak balığa gereksinim duyan olan3 milyardan fazla insanı etkilemektedir. Balık talebi arttıkça, balıkçılık araçlarının kullanımı da artmaktadır. Terk edilmiş ve kaybolan av araçları, plastik sorununu derinleştirmektedir.
Hayalet balıkçılık araçları, hedef ve hedef dışı türleri seçmeden yıllarca avlamaya devam ederek deniz ekosistemine ve nesli tükenmekte olan türlere zarar verebilir. Plastik atıklar, deniz habitatlarına zarar verirken, navigasyon ve geçim kaynakları için de tehdit oluşturmaktadır.
Balıkçılar, sorumlu avcılık ve av aracı yönetimi uygulamalarını hayata geçirirken, kayıp av araçlarını bildirmeli ve deneyimlerini paylaşarak hayalebalıkçılığı azaltmaya yardımcı olmalı.
Denizlerimizde halen 24 metre Karadeniz’de belirli bir dönemde 18 m derinlikten itibaren yasal olan gırgır ağlarıyla avlanma derinliği ile ilgili yasakların zaman zaman ihlali, üreme ve beslenme amacıyla sığ suları kullanan birçok pelajik balık türü ve deniz canlısı üzerindeki av baskısını daha fazla arttırmakta ve küçük ölçekli balıkçılar için avlanabildikleri alanları daraltmaktadır. Balıkçılığımızın sürdürülebilirliği için gırgır avcılığında derinlik sınırı Avrupa Birliği standardı olan 50 metreye yükseltilmelidir.
Balık stoklarının sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla, balıkların göç yolu olan İstanbul Boğazı'nın gırgır balıkçılığına kapatılması elzemdir.
KAYIP AĞLAR
Ağların lokasyonları çeşitli yollarla tespit edilmekte. Genel olarak yerel balıkçılar tarafından yapılan ihbarlar, bazen teknede bulunan sonar cihazından gördüğümüz ve ağ olma ihtimali olduğunu düşündüğümüz koordinatlarda yapılan rutin dalışlar, bazen de kadim balıkçıların, aramızdaki güvene dayalı olarak çok eskiden avlak yaptıkları taşların yerlerini bize aktarmaları bu yollara örnek verilebilir. Deniz Yaşamını Koruma Derneği ekipleri belirlenen koordinatlara gittiğinde, eğer derinlik 30 metreden daha fazla, hava ve deniz koşulları uygun ise ihbarın doğruluğu Deniz Yaşamını Koruma Derneği profesyonel dalış ekibi tarafından sualtı dronu ile teyit edilmektedir. Hava ve deniz koşulları sualtı dronunun dalış yapmasına uygun değil ise (akıntı, dalga vb.) profesyonel dalış ekibi tarafından dalış yapılarak ihbarın doğruluğu teyit edilmektedir. Ağın varlığı doğrulandıktan sonra o noktaya yapılan dalışlarda ağın durumu, büyüklüğü ve takıldığı bölgenin dip yapısı gözlemlenerek video ve fotoğraflarla kayıt altına alınıp ağın ve takıldığı bölgenin dip yapısı gözlemlenerek video ve fotoğraflarla kayıt altına alınıp ağın kaç günde, kaç dalış ve kaç dalıcıyla çıkarılabileceği ve kullanılması gereken teknik ekipman DYKD dalış ekibi tarafından planlanmaktadır. Karaya ulaştırılan ağlar uygun yere serildikten sonra önce ağın üzerinde bulunan canlı var ise (sünger, midye, denizyıldızı vb.) temizlenir ve bu canlılar denize geri bırakılır. Daha sonra ağın yakalarında bulunan kurşunlar ve plastik mantarlar kesilerek temizlenir. Birkaç gün kurumaya bırakıldıktan sonra ağın tam boyu, göz açıklıkları (mm) ve ağın türü (uzatma ve gırgır vb.) tespit edilerek kayıt altına alınır. Tüm bu işlemler sonrasında ağlar düzenli olarak saklanır ve araçlarla hammadde üreticisine transferi gerçekleştirilir. Geri dönüşüm sürecinde ağlar yıkanarak temizlenir, kurutulur, küçük parçalara kesilir ve peletleme işlemine girerler. Kimyasal formüller çerçevesinde üretim süreçlerine girdikten sonra kalite kontrolden geçerek seri üretime katılırlar. Geri dönüşümü mümkün olmayan ağlar da, ada kadınlarına ve aile bütçelerine ve sokak hayvanlarına mama olarak destek olmak adına adalı kadınların ellerinde farklı ürünlere dönüştürülerek tekrar hayata ve kullanıma kazandırılır. Kayıp ağların deniz ortamı üzerindeki etkisini değerlendirmek için çevresel, doğal görüntü ve teknik kriterler kullanılmaktadır. Her bir kriter bir dizi ilgili parametre ile ölçülmektedir. Her parametre yarı nicel veya nitel bir ölçekle değerlendirilir ve bir puan atanır. Puanların toplamı kriterin değerlendirmesini verir. Puanların bazıları negatif olabilir çünkü nadir de olsa ağların olumlu çevresel etkileri de mümkündür.
DİKKAT!
● Hükümet temsilcileriyle iletişim kurun. Hayalet balıkçılık araçları konusunda şeffaf ve hesap verebilir bir şekilde etkili önlemler almalarını ve deniz plastik kirliliği konusunda küresel bağlayıcılığı olan bir anlaşmanın yapılmasını destekleyin.
● Balıkçılık araçları endüstrilerine ve kullanıcılarına çağrı yapın. Mümkün olan her yerde hayalet balıkçılık araçları sorununu ele almak için önleyici, hafifletici ve iyileştirici tedbirlerin uygulanmasında liderlik göstermelerini talep edin.
● Hayalet ağların dijital olarak rapor edebilecekleri kullanıcı dostu uygulamaları kullanın. Dalgıç, yüzücü, gemici gibi denizde sık bulunan kullanıcıların aktiviteleri Bilimi” kapsamında ele alınması gereken konu, ağların sudan çıkarılması konusunda büyüksırasında yaptıkları gözlemler kayıt altına alınmalı ve sistemin devamlılığı sağlanmalıdır. Bu “Vatandaş bir bilgi girdisi sağlayacaktır.
Vatandaş biliminin katkısı, geniş coğrafi alanlarda çalışırken yeni gözlem raporlarına sahip olmak için çok önemlidir; ancak bu, esas olarak tüplü dalgıçlar arasında en popüler olan bölgelerle ilgilidir. Bu nedenle çevre yöneticilerinden ve bilimsel kampanyalardan bilgi toplamak çok önemlidir. Bu bağlamda, balıkçılarla işbirliği yapmak, av araçlarını kaybettiklerinde erken uyarı almak açısından önemlidir.
Balıkçılarımıza çağrıda bulunuyoruz;
● Örnek balıkçılık ve av aracı yönetimi uygulamalarını hayata geçirerek av aracı kaybını önleyin. Balıkçılar, sorumlu balıkçılık operasyonları için uygun en iyi uygulamaları takip etmelidir; bu uygulamalar arasında alan/zaman kısıtlamalarına uymak ve balıkçılık aracı sahiplik bilgileriyle markalamak ve daha görünür hale getirmek; ömrünü tamamlamış ve hasarlı av araçlarını liman tesislerinde uygun şekilde imha etmek yer almaktadır.
● Kayıp av araçlarını bildirin ve emniyetli olması halinde geri toplayın. Balıkçılar, teknede kurtarma ekipmanı taşımalı ve mürettebat üyelerini güvenli kurtarma yöntemleri konusunda eğitmeli; kayıp balıkçılık takımlarını ilgili balıkçılık yetkililerine gerçek zamanlı olarak ve GGGI Ghost Gear Reporter Uygulaması aracılığıyla bildirmeli; deniz çevresinin ve balıkçılık alanlarının yararına bölgede terk edilmiş balıkçılık takımı mevcutsa Çöp için Balıkçılık programlarına katılmalıdır.
● Hayalet av araçlarını önlemek ve azaltmak için deneyim paylaşımı yapın. Balıkçılar, yenilikçi balıkçılık araçları testlerine katılmalı ve hayalet balıkçılık araçlarından kaynaklanan etkileri önlemek için bilgilerini paylaşmalı; yeni balıkçıları balıkçılık ara balıkçılık araçlarını geri alma programlarında işbirliği yapmalcı kaybını nasıl önleyecekleri ve bunun sektörleri için neden faydalı olduğu konusunda eğitmeli; hayalet ve hayalet balıkçılık araçlarının etkileri konusunda farkındalık yaratmaya yardımcı olmalıdır.
Sonuç olarak:
Balıkçılık ekipmanlarının, balıkçı kontrolü olmaksızın avcılık yapmaya devam etmesi anlamına gelen hayalet balıkçılık sudaki yaşamı tehdit eden etkenlerden en görünmeyeni. Bu ekipmanlar balıkların, deniz memelilerinin, dalıcı kuşların kontrolsüz avlanmasına neden olurken deniz zeminine fiziksel zarar veriyor, plastik sorununu derinleştiriyor.
Uzmanlar, İstanbul Boğazı ve İstanbul Adaları‘nda belirlenen alanlara yapılan dalışlarda tespit edilen ağların tamamına yakınının gırgır ağları olmasından hareketle İstanbul Boğazı'nın gırgır balıkçılığına kapatılması çağrısında bulunuyor.
Kaynak :WWF, Deniz Yaşamını Koruma Derneği (DYKD) ve İstanbul Üniversitesi “Hayalet Balıkçılık” raporu
