Temmuz ayında asgari ücrete yapılan artışın çalışanlara zam olarak yansıtılması, çalışma hayatında bilgi kirliliğin...
Temmuz ayında asgari ücrete yapılan artışın çalışanlara zam olarak yansıtılması, çalışma hayatında bilgi kirliliğini ortaya koyuyor. Yüzde 29,31 oranında yapılan artışla birlikte asgari ücretli çalışanlar 4253,40 TL /Net ücretten 5.500,35 TL/Net ücrete yükselmiştir. İşverenler bu artışı zam olarak çalışanlarına uygulamaması gerekir. Asgari ücret nedir? Çalışan bir kişinin en azından temel ihtiyaçlarını karşılayarak insanca yaşamalarına olanak tanıyan ve işveren tarafından ödenmesi zorunlu en düşük ücret olarak tanımlaması yapılmaktadır. Ücret insan hakları evrensel bildirgesinde ve anayasada ele alınmıştır: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde “Çalışan her kimsenin kendisine ve ailesine insanlık onuruna uygun bir yaşayış sağlayan ve gerekirse her türlü sosyal koruma araçlarıyla da tamamlanan adil ve elverişli bir ücret hakkı bulunmaktadır” hükmü yer almaktadır. Anayasanın “Ücrette Adalet Sağlanması” başlıklı 55. maddesinde “ücret emeğin karşılığıdır” denilmekte ve devlete “çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alma” görevi vermektedir. 2022 yılında yaşanan enflasyon nedeniyle; asgarî ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur hareket edilerek zam yapılmıştır. Tanımları değerlendirdiğimizde ücret: Çalışanlar emeği karşılığı ücret ödenmelidir. Bu konuda devlet gerekli tedbirleri yasal düzenleme ile sağlamalıdır. Çalışan bu ücretiyle hem kendisini hem de ailesini insanlık onuruna yakışan bir ortamda geçimini sağlarken,sosyal güvenliği de sağlanarak adaletli bir ücret verilmelidir. Günümüzde asgari ücret temel insan haklarını güvence altına almaktan uzak olsa da ,uygulama da Asgari Ücret temel insan haklarının güvencesi altında bir sosyal hak niteliğini taşıması, kaynağını ve temelini de oluşturmaktadır. Çalışma hayatında her yıl düzenlenen asgari ücretin artışı sanki çalışanlara bir zam olarak verildiği yansıtılmaktadır. Çalışma hayatında görüldüğü üzere işçilere asgari ücret artışı kadar zam aldıkları, işverenlerde asgari ücret artışı kadar zam yaptıkları ifadesini sıklıkla kullanmaktadırlar. Asgari ücret artışı zam değildir. Kanun maddesi gereği ödenmesi zorunlu olan en az ücrettir. Asgari ücretin ödenmemesi veya eksik ödenmesini iş kanunu cezai yaptırıma bağlamıştır. 2022 yılı Temmuz döneminde yüzde 29,31 artış yapılmış, bir önceki yıla göre yüzde 80,89 kümülatif artış olmuştur. Bu artışlara baktığımızda asgari ücrettin kişi anlamında geçimlik ücretten uzak olduğunu görmekteyiz. Ülkemizde asgari ücret SPEK dikkate alındığından dolayı, yıllarca küflenmiş bir zihniyet olarak kalifiye olan ve olmayana da uygulanarak yerleşik ücret olarak algılaması yapılmıştır. Bu küflenmiş zihniyetten kurtulmak için asgari ücretin genelde hangi iş kolları için işçilere ne kadar uygulanması gerekliliği konusunda yasal düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktadır. Örnek: Maden işyerlerinde 2 asgari ücretten az maaş ödenmez gibi. Bu belirgin uygulamalar yaygınlaştırıldığında asgari ücret uygulaması genelde vasıfsız, tecrübesiz olan iş kollarında uygulanma imkanı doğacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik ile Hazine Maliye Bakanlığı olmak üzere her iş kolunun tanımlaması yapılarak uzmanlık gerektiren her türlü işte gerçeği yansıtmayan dayatma ücreti olarak asgari ücret uygulamasının önüne geçilecek tedbirler alınır. Bununla ilgili SGK başlattığı kod uygulaması çerçevesinde yapılacak ön çalışmalarla birlikte iş kolları tespit edilerek, odaların, işçi ve işveren sendikaları, dernekler, STK birlikte iş koluna uygun asgari çalışma ücreti belirlenerek yasal zemin kazandırılması suretiyle uçuk kaçık asgari ücret vaatleri de sonlanır. Çalışanlar yeni bir yıl yaklaştığında işinin ve işletmenin karlılık durumuna göre bir zam beklentisi vardır. Bu da çalışanın bütün bir sene motive olarak verimli çalışmasını sağlar. Çalışanlar hizmet sözleşmelerinde özellikle yıllık zam ve diğer haklarının yer aldığı maddeler ile haklarını alabilirler. Zam yapılmadığı durumlarda hizmet sözleşmelerini dikkate alarak işverenden hak arayışı içine girebilirler. İş sözleşmesinde yapılacak zam oranının ve süresinin belirlenmemesi halinde işveren zam yapmaya zorlanamayacaktır. Bu durumda zam yapılıp yapılmayacağı veya yapılacaksa zammın oranı, işçinin performansı, pozisyonu, terfi durumu, enflasyon oranı, sektördeki ve işyerindeki ücretlerin genel durumu göz önünde bulundurularak işveren tarafından belirlenecektir. Bu durumda işçilerin zam beklentileri karşılanmazsa istifa eden işçinin tazminat hakkı olmayacaktır. 2022 yılı asgari ücret ödenmezse idari para cezası uygulanır.|
39 |
102/a |
Asgari ücret ödenmeyen veya eksik ödenen her işçi ve her ay için |
429 |
