Kıdem tazminatına hak edilmesi konusu 1475/14 Maddesi'nde düzenleme ile yer verilmiştir. İşyerlerine sigortalı işe giriş tarihi 08.09.1999 öncesi, 09.09.1999 ila 30.04.2008, 01.05.2008 sonrası sigortalı olanlar yaşadıkları sorunlar karşısında çalıştıkları işyerinden bir yıllık süre doldurmak şartıyla, bağlı oldukları SGK İl /merkez müdürlüklerinden emekli olabilir yazısı almak suretiyle kıdem tazminatı, yıllık izin ücreti isteyebilir. 1475 sayılı yasanın 14'üncü maddesinde, kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin işverene ait işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Yargıtay kararlarında ve açılan davalara, Yargıtay'ın somut örneklerle uygulamaya yönelik açıklamaları yol haritamızı çizecektir. Kıdem tazminatına hak kazanma noktasında en az bir yıllık çalışma koşulu, İş Kanunu sistemi içinde nispi emredici bir hüküm olarak değerlendirilmelidir. Buna göre, toplu ya da bireysel iş sözleşmeleriyle, en az bir yıl çalışma süresi işçi lehine azaltılabilecektir.
FİİLİ ÇALIŞMA SÜRESİ
İşçinin işyerinde fiilen çalışmaya başladığı tarih, bir yıllık sürenin başlangıcıdır. Tarafların iş ilişkisi kurulması yönünde varmış oldukları ön anlaşma bu süreyi başlatmaz. Yine iş sözleşmesinin imza tarihi yerine, fiilen iş ilişkisinin kurulduğu tarihin, kıdem tazminatına hak kazanma ve hesap yönünden dikkate alınması gerekir. İşçinin çıraklık ilişkisinde geçirdiği süreler de kıdem tazminatına esas alınmayacak, buna karşın deneme süresi kıdemine eklenecektir.
BİR YILLIK SÜRE
İşçinin kıdem hakkı bakımından aranan en az bir yıllık süre, derhal fesihlerde feshin bildirildiği anda sona erer. Kural olarak fesih bildirimi muhataba ulaştığı anda sonuçlarını doğurur. Bildirimli fesihler yönünden ise ihbar öneli süreye dahil edilir.
NASIL KESİNTİYE UĞRAR!
İşçinin işyerinde çalıştığı sırada almış olduğu istirahat raporlarının kıdem süresine eklenmesi gerekir. İşçinin çalıştığı sırada bir defada ihbar önelini altı hafta aşan istirahat raporu süresinin kıdem tazminatı hesabında dikkate alınamayacağı, kararlılık kazanmış Yargıtay uygulamasıdır. İşçinin iş sözleşmesinin askıda olduğu süreler de, kıdem süresinden sayılmamalıdır. Örneğin ücretsiz izinde geçen süreler kıdem tazminatına esas süre bakımından dikkate alınmaz.
ÖRNEK YARGI KARARLARINDA
Somut olayda, davacı 28.04.2007-29.04.2008 tarihleri arasında davalı…dan ihale ile iş alan diğer davalı şirkette çalıştığını, iş sözleşmesinin hizmet alım sözleşmesinin sona ermesi nedeniyle feshedildiğini belirterek kıdem ve ihbar tazminatı ile işçilik alacaklarının hüküm altına alınmasını istemiş, mahkemece davacının çalışma süresinin bir yılın altında olduğu gerekçesi ile kıdem tazminatı ve yıllık izin ücreti taleplerinin reddine karar verilmiştir. Mahkemece davacının 11 ay, 29 gün çalıştığı belirtilerek kıdem tazminatı ile yıllık izin ücreti talebi reddedilmiş. Dosya içeriğine göre, hükme esas alınan bilirkişi raporunda kıdem tazminatı alacağı, bir yıl 360 gün olarak kabul edilerek hesaplanmış ve bilirkişi raporu esas alınarak fark kıdem tazminatına hükmedilmiştir. Mahkemece, kıdem tazminatı ücreti hesaplanırken bir yıl 365 gün kabul edilmeli ve gerekirse bilirkişiden ek rapor alınarak davacının kıdem tazminatı farkı alacağı bulunup bulunmadığı belirlenerek sonuca gidilmelidir. Bilindiği üzere: bir takvim yılı 365 gün olup, kıdem tazminatı hesabında da bir takvim yılının 365 gün olduğu dikkate alınarak işçinin kıdem tazminatı giydirilmiş aylık ücreti / 365 X işçinin fiilen çalıştığı takvim günü sayısı hesabı ile yapılmaktadır.SGK 360 gün prim yatırılması anlamında +5 günlük yoksunlukta tartışma konusu oluşturmaktadır.
Örnek:Maktu aylık alan işçinin 31gün olan aylarda (Ocak-Mart-Mayıs-Temmuz-Ağustos-Ekim-Aralık) 1'er gün ücretsiz izin alması halinde 7 gün olup 365 gün şartı ihlal edilmiştir her ne kadar SGK bir yıllık süre 360 gün bildirilse bile.
365 GÜN BÖLÜNMESİ...
Kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücret, işçinin son bir günlük brüt ücreti ile son bir yıl içerisinde işveren tarafından yapılan yemek, yol, giyim, yakacak ve çocuk yardımı gibi ödemelerin toplamının 365 gün hesabına bölünerek işçiye ödenen bir günlük para veya para ile ölçülebilen menfaatler miktarının toplamıdır.
YILLIK İZİN
4857 sayılı Kanun’un 53 üncü maddesinde ise “işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere” yıllık ücretli izin verileceği düzenlenmiştir.
SONUÇ:
1475 sayılı Kanun’un 14 üncü maddesi ile 4857 sayılı Kanun’un 53 üncü maddesinde öngörülen bir yıllık hizmet süresi süre koşulu sağlanmadığından kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alacağına ilişkin taleplerin reddi gerekir.
