Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş aşamasında İzmir’in önemi çok büyüktür. İzmir’in 9 Eylül 1922’de düşman işgalinden kurtulmasının ardından Büyük Zafer taçlandırılmış ve Kurtuluş Savaşı muzaffer olmuştur. Mustafa Kemal Atatürk’ün Anadolu’yu tekrar Türk yurdu olmasını sağlamasından dolayı İzmirliler de minnetlerini Ata’ya her daim göstermiştir. Bu sebeple İzmir’in kurtuluşununun 100. yılından Cumhuriyet’in 100. yaşına giderken şehrimizdeki Atatürk heykellerini salt heykel olmaktan ziyade bu teşekkürün bir simgesi olarak inceledik. Bu bağlamda neredeyse 90 yıldır İzmir’in her köşesinde, her meydanında Atatürk heykelleri yapılmıştır. Dünyanın en büyük on heykeli arasına giren Buca Atatürk Maskı’nın bu anlamda önemi yadsınamaz. Neredeyse İzmir’den geçen herkesin görebileceği bu heykelin yapımı tam 3 yıl sürmüştür. 2006 yılında Buca Belediyesi tarafından heykeltıraş Harun Atalayman’a siparişi verilen eser 42 metre boyutundadır. Buca Atatürk Maskı olarak bilinen eser, Türkiye'nin en yüksek heykeli olmakla birlikte dünyada da kabartma heykeller arasında büyüklük bakımından onuncu sırada yer alıyor. Heykelin sol altında Mustafa Kemal Atatürk'ün "Yurtta barış, dünyada barış" sözü ve imzası kabartma olarak yer almaktadır. TEKNİK DETAYLAR Atatürk Maskı için belirlenen konsept o dönem kullanılan 20 YTL üzerinde bulunan Atatürk portresi olarak seçilmiştir. Eserin mühendislik işleri Defne Mühendislik firması tarafından yapılmıştır. Heykeltıraş Harun Atalayman tarafından yapılan kil modelden oluşturulan heykel çalışması, projenin sahibi olan Buca belediye yetkilileri tarafından beğeni ile karşılanmış, ve bu çalışma esas oluşturacak şekilde projeye devam kararı alınmıştır. Atalayman’ın finalize ettiği modelin ölçümlendirme ve mühendislik çalışmalarının yapılması amacıyla epoksi kalıptan kopyasının çıkarılması ve bu kopyanın optik tarama yöntemi ile bilgisayar ortamına aktarılması işi mühendislik firmasına teslim edilmiştir. 4 ana aşamadan oluşan planın ilk aşamasında yapılan modelin bilgisayar ortamında formlarının oluşturulmasıdır. Firma, el ile yapılan modelden alınan örnek numune fikstürleme ve Breuckmann opto-TOP HE sisteminin yardımı ile bilgisayar ortamına aktarmıştır. Ölçülendirme için hazırlanmış olan model 1 metrelik boyutu ile uygun kamera ve görüş alanı seçilerek hazırlanan modelin bütün geometrik detayları alabilecek ancak elde üretimin verdiği küçük hataları eleyebilecek şekilde 3 boyutlu ölçülendirme yapılmıştır. Bu ölçülendirme sonucunda nokta bulutu olarak adlandırılan tarama datası STL formatında hazırlanmıştır. Bu veriler; ölçeklendirme, form oluşturma, oluşan formlardan yapısal elemanların belirlenmesi gibi diğer aşamalara esas teşkil etmiştir. Heykelin arkasındaki tepe ile olan mesafesi hem statik açıdan hemde görsel açıdan tamamlanması bulunduğu ortam ile bütünleştirilmesi gerekmiştir. Bunun için doğal kayalar boşlukların doldurulması için heykeltıraş bir çalışma daha yaparak mevcut modelin üzerine doğal kaya ilave edilmiştir. Bu model de ölçümlendirilerek bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Bu ön çalışma ile doğal kayaların mekanda görünümü ile ne kadarının kullanılabileceği, tepe ile ilişkilendirmek için nereye inşaat yapılması gerektiği ön görülmeye çalışılmıştır. Heykel bir iskele üzerine inşa edilmiştir ve dağın kenarına oyulmamıştır. Anıt, uzay kafes sistemi içeren çelik bir yapıdan oluşturulmuştur. BAKIM TARTIŞMALARI 2009 yılında yapımı tamamlanan eser bazı dönemlerde bakımsızlık haberleriyle gündeme gelse de 2018 ve 2022 yıllarında kapsamlı bakıma alınmıştır. Eserin bazı bölümlerine vinç ulaşamamaktadır. Son olarak geçtiğimiz Haziran ayında Buca Belediyesi Tesisler Müdürlüğü koordinasyonu ve profesyonel dağcılardan oluşan bir ekip aracılığıyla temizlik ve hasar kontrolünden geçti. Bakımı özel bir çalışma gerektiren ve bölgedeki yoğun kuş hareketleri nedeniyle rutin takip yapılan Atatürk Maskı’nın kaş ve kulak bölgelerindeki birikintiler de tespit edildi. Ekipler, hava koşulları ve kuşlardan kaynaklı oluşan kirlilikleri temizledi, yüzeyde oluşabilecek hasarları gözden geçirdi. Yapılan çalışmalar kuşlar başta olmak üzere civardaki tüm canlı yaşamının dengesi gözetilerek gerçekleştirilirken mask yüzeyindeki kontroller tamamlandı. ATATÜRK DAĞI 12 Eylül 2009 yılında serin açılışını gerçekleştiren Buca Belediye Başkanı Ercan Tatı, "Belediye başkanlığım döneminde henüz natamam bir projeydi ve tamamladık. Mustafa Kemal Atatürk'ün 42 metrelik bir heykelini yapmak, yaptırmak büyük bir olaydır. Benden önceki belediye başkanı projeye başladı ancak tamamlayamadı. Ben de söz konusu Atatürk olunca yarım bırakacak halim yoktu, elimdeki tüm imkanlarla tamamlanmasını sağladım. İzmir'in göbeğinde bir Mustafa Kemal Atatürk dağı kurduk" ifadelerini kullandı. MÜZEDE YAĞMUR SORUNU YAŞANDI 2009 yılında heykelin açılışı yapıldıktan sonra eserin içine ayrıca Millî Mücadele ve 9 Eylül Müzesi açıldı. Açılış dönemini ve daha sonra yaşananları anlatan Ercan Tatı, “Maskın açılınından çok kısa bir süre sonra müzenin de açılışını gerçekleştirdik. Bu müze için Anıtkabir Müze Komutanlığı'ndan, Genelkurmay Başkanlığı'ndan destekler aldık. Ses efektleri ve görsel efektlerle çok güzel bir yer haline getirdik. Kuvvetli bir yağmurda kayalardan gelen su tüm müzemizi alt üst etti, içerideki pek çok şey telef oldu. Kayalardan gelen su engellenemedi ve halen de engelenebilmiş değil. Zaten o günden bu yana da o kadar kuvvetli bir yağmur yağmadı. Kurumlardan emanet olarak aldığımız tüm eserlerin profesyonellerce bakımını yaptırdıktan sonra tekrar Anıtkabir'e Genelkurmay'a ve Gaziler Derneği'ne geri teslimini gerçekleştirdik” açıklamasında bulundu. Müzenin açılış töreninde konuşan İzmir Baba Sancar Maruflu, bu müzenin çevresinin de geliştirilerek kente etkin biçimde hizmet etmesi gerektiğinin altını çizmişti. Müze alanı yapılan çalışmalar sonunda bu yılın Eylül ayında tekrar aktif hale getirildi. Harun Atalayman kimdir? 1977 yılında doğan sanatçı, 1995’te İzmir Atatürk Lisesi’ni bitirdikten sonra, aynı yıl Dokuz Eylül Üniversitesi Heykel Bölümü’nde öğrenim görmeye başladı ve aynı kurumda yüksek lisansını tamamladı. Çalışmalarını, 2011’de yerleştiği İstanbul’da sürdürmektedir. Birçok anıt heykel projesine imza atan Harun Atalayman’ın en çok ses getiren çalışması, İzmir Yeşildere mevkiinde bulunan kayalıklar üzerine aplike edilmiş olarak biçimlendirilen, dünyanın en büyük heykel ve maskları arasında bulunan 40 metre yüksekliğindeki Atatürk Maskı’dır. Sanatçı, daha sonra yerleştiği İstanbul’da kurduğu kişisel atölyesinde gerçekleştirdiği heykelleriyle karma sergi ve fuarlarda yer almaktadır. Sanatçının İzmir’deki eserleri arasında Buca’daki Bülent Ecevit heykeli, İnciraltı’ndaki Bağımsız Yargı ve Danıştay Anıtı, Narlıdere’deki Aşık Mahsuni Şerif ve Narkız, Karabağlar’daki Atatürk, Üçyol’daki Metin Oktay, Karşıyaka’daki Bir Baba Hindi Mustafa heykeli, Gaziemir’deki Atatürk heykeli ve Konak’taki Mübadele heykeli yer almaktadır. Atalayman, Atatürk Maskı’nda başladığında henüz 29 yaşındadır. Feyaz Tatar / Özel Haber