İzmir'in Selçuk ilçesinde, Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı kazılarında önemli bir keşif yapıldı. M.Ö. 3. yüzyıla tarihlenen bir lahit, M.S. 5. yüzyılda yeniden kullanılarak içerisine 12 iskelet yerleştirildi. Kazılar, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izniyle Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinan Mimaroğlu başkanlığında sürdürülüyor.
Kazı ekibi, son olarak Roma dönemine ait olan ve “Euphrates” adında bir Romalı gladyatöre ait olduğu belirlenen lahti gün yüzüne çıkardı. Lahit üzerinde epigrafik çalışmalar yapan Doç. Dr. Ertan Yıldız, lahitin iç kısmında M.S. 5. yüzyılda işlenmiş üç haç kabartması bulunduğunu açıkladı.
Doç. Dr. Mimaroğlu, kazı alanında yapılan çalışmalar sırasında, 20 santim derinlikte su kanalları, künk sistemi ve mozaiklerin yanı sıra bir lahit ve üç mezar formunda yapılar bulduklarını belirtti. "Lahit bir Roma lahiti olup, üzerinde çok güzel bir epik kitabe bulunmakta. Hristiyanlık döneminde iç kısmına üç haç kabartması eklenerek tekrar kullanılmış," dedi.
Kiliseye Dair Bilgiler
Mimaroğlu, lahti barındıran kilisenin ilk başta küçük bir mezar yapısı olarak inşa edildiğini, sonrasında ise ahşap çatılı bir bazilikaya dönüştüğünü ifade etti. M.S. 5. yüzyıldaki kilise planlarının farklı bir kurguya sahip olduğunu ve bu yılki çalışmaların bu planları gün yüzüne çıkardığını belirtti.
Kilisenin içindeki gömülerin, üst sınıfa veya ruhban sınıfına ait bireylere ait olduğunun düşünüldüğünü vurgulayan Mimaroğlu, "Normal bir insanın kilise içinde, özellikle haç kolu içinde özenli bir mezara konması düşünülemez," şeklinde konuştu.
Haç Kabartmaları ve Tarihsel Veriler
Lahitin iç kısmındaki haçların M.S. 5. yüzyılda oyulduğu, mezar kapağındaki haçların ise 7. ve 8. yüzyılda yerleştirildiği düşünülüyor. Doç. Dr. Mimaroğlu, "Haçlı lahit örneklerini genellikle İstanbul'daki imparatorluk lahitlerinde görüyoruz. Bu lahit, Marmara Adası ve Suriye’deki benzerleriyle karşılaştırıldığında oldukça kaliteli bir malzemeden yapılmış," dedi.
Kazıların erken dönemlerde ilk Efes’e dair veriler sunduğunu belirten Mimaroğlu, "Milattan Önce ikinci bin yıla ait seramikler bulduk. Bu yılki kazılarımızı Aziz Yuhanna Kilisesi’nde, Güney Haç kolunda gerçekleştirdik," ifadelerini kullandı.
Yeni Keşifler
2023 yılı boyunca jeoradar çalışmaları yapan ekip, mermer döşemeleri de gün yüzüne çıkardı. 1. Jüstinyanus dönemine ait zemin döşemelerinin yanı sıra, 5. yüzyıla ait başka zemin döşemeleri de keşfedildi. Mimaroğlu, bu bulguların kazıların önemini bir kat daha artırdığını belirtti.