İznik Gölü’nde 2014 yılında keşfedilen ve Türkiye’nin en önemli arkeolojik buluşlarından biri olarak kabul edilen tarihi bazilikada yürütülen kazı çalışmaları, Uludağ Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından 2015 yılından bu yana devam ediyor. Uludağ Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Mustafa Şahin, bazilikanın bölgenin en büyük kiliselerinden biri olduğunu ve göl seviyesinin yükselmesi sonucu terk edildiğini açıkladı.
İznik Gölü'ndeki bazilika, ilk olarak 2014 yılında, göldeki su seviyesinin çekilmesiyle ortaya çıkmıştı. 2015 yılında Uludağ Üniversitesi tarafından başlatılan su altı ve su üstü kazı çalışmalarının üzerinden yaklaşık 9 yıl geçti. Prof. Dr. Mustafa Şahin, kazıların bugüne kadar hangi aşamalarda ilerlediğini ve elde edilen bulguları detaylandırdı. Şahin, İznik Kaymakamı Arif Karaman’ın da katıldığı bilgilendirme toplantısında bazilikanın İznik ilçesinin Hristiyan dünyasında ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu vurguladı.
Bazilikanın, 1250'li yıllarda göl seviyesinin yükselmesi nedeniyle su altında kaldığını belirten Şahin, "2014 yılında keşfedilen bazilikanın kazılarına 2015 yılında su üstünde başladık ve sonrasında su altı kazıları ile devam ettik. Bu süre zarfında, bazilikanın kimler tarafından ve hangi amaçla yapıldığını belirlemek için tüm kaynaklarımızı seferber ettik. Bazilika, bin 500 yıl önce Aziz Neophytos’un adına inşa edilmiş. Ancak büyük bir deprem sonucunda yıkılmış ve daha önce 1250'li yıllarda göl seviyesinin yükselmesiyle terk edilmiştir. Yıkılan taşların çevreye dağılması sonucunda bazı taşların diğer yapılarda kullanıldığı söyleniyor” şeklinde konuştu.
Prof. Dr. Şahin, bazilikanın büyük bir özveri ile inşa edildiğini ve iki metreyi bulan birçok sütunun mevcut olduğunu ifade etti. Ayrıca, İznik Konsili’nin bu bazilikanın yakınında yapıldığına dair bazı önemli detaylara ulaşıldığını ancak bu konuda kesin bilgiye henüz ulaşamadıklarını belirtti. Su altı kazı çalışmalarında, yerinde duran temel içinde günümüze ait toprak sürahiler ve bilezikler gibi eşyalar bulundu. Bu eserler İznik Müzesi’nde sergileniyor.
Basilikanın havadan fotoğraflama çalışmaları sırasında, İznik Gölü’nün kıyısından yaklaşık 20 metre açığında tespit edildiği, yaklaşık 600 metrekarelik kapalı bir alanı kapsadığı belirtildi. Yapının, Roma İmparatorluğu toprakları genelinde yaygın olan Erken Hıristiyanlık dönemi kiliselerinden biri olduğunu gösteren bulgular elde edildi.