2020 yılı asgari ücret artışı çalışanlar için bir önceki yıla göre ''yüzde 15,03'' oranında artmış olduğu için işverenler tarafından zam olarak duyurulması devam ediyor. Özellikle AGİ dahil olmak üzer...
2020 yılı asgari ücret artışı çalışanlar için bir önceki yıla göre ''yüzde 15,03'' oranında artmış olduğu için işverenler tarafından zam olarak duyurulması devam ediyor. Özellikle AGİ dahil olmak üzere net olarak ''2.324,00.TL ''…
Asgari ücret nedir? Çalışan bir kişinin en azından temel ihtiyaçlarını karşılayarak insanca yaşamalarına olanak tanıyan ve işveren tarafından ödenmesi zorunlu en düşük ücret olarak tanımlaması yapılmaktadır.
Ücret İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve Anayasa’da ele alınmıştır: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde “Çalışan her kimsenin kendisine ve ailesine insanlık onuruna uygun bir yaşayış sağlayan ve gerekirse her türlü sosyal koruma araçlarıyla da tamamlanan adil ve elverişli bir ücret hakkı bulunmaktadır” hükmü yer almaktadır.
Anayasanın “Ücrette Adalet Sağlanması” başlıklı 55. maddesinde “Ücret emeğin karşılığıdır” denilmekte ve devlete “çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alma” görevi vermektedir.
Tanımları değerlendirdiğinde ücret: Çalışanlar emeği karşılığı ücret ödenmelidir. Bu konuda devlet gerekli tedbirleri yasal düzenleme ile sağlamalıdır. Çalışan da bu ücreti ile hem kendisini hem de ailesini insanlık onuruna yakışan bir ortamda geçimini sağlarken, sosyal güvenliği de sağlanarak adaletli bir ücret verilmelidir.
Günümüzde asgari ücret temel insan haklarını güvence altına almaktan uzak olsa da, uygulama da asgari ücret temel insan haklarının güvencesi altında bir sosyal hak niteliğini taşıması, kaynağını ve temelini de oluşturmaktadır.
Çalışma hayatında her yıl düzenlenen asgari ücretin artışı sanki çalışanlara bir zam olarak verildiği yansıtılmaktadır. Çalışma hayatında görüldüğü üzere işçilere asgari ücret artışı kadar zam aldıkları, işverenler de asgari ücret artışı kadar zam yaptıkları ifadesini sıklıkla kullanmaktadırlar. Asgari ücret artışı zam değildir. Kanun maddesi gereği ödenmesi zorunlu olan en az ücrettir. Asgari ücretin ödenmemesi veya eksik ödenmesini İş Kanunu cezai yaptırıma bağlamıştır. 2020 yılında asgari ücrete yapılan yeni düzenleme, bir önceki yıla göre yüzde 15,03 oranında artış olmuştur. Bu artışlara baktığımızda asgari ücrettin kişi anlamında geçimlik ücretten uzak olup olmadığı 2020 yılında tartışılacaktır.
Ülkemizde asgari ücret SPEK dikkate alındığından dolayı yıllarca küflenmiş bir zihniyet olarak kalifiye olan ve olmayana da uygulanarak yerleşik ücret olarak algılaması yapılmıştır. Bu küflenmiş zihniyetten kurtulmak için asgari ücretin genelde hangi iş kolları için işçilere ne kadar uygulanması gerekliliği konusunda yasal düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktadır. İlerleyen yıllarda bölgesel anlamda uygulama yoluna gidilebilinir.
Örnek: 11/09/2014 tarihinde çıkarılan torba yasa ile 3213 sayılı Maden Kanununa ek madde 9 ile "Bu Kanunun 2’nci maddesinde sayılan 4. grup madenlerden “linyit” ve “taşkömürü” çıkarılan işyerlerinde, yeraltında çalışan işçilere ödenecek ücret miktarı 4857 sayılı Kanunun 39’uncu maddesi uyarınca belirlenen asgari ücretin iki katından az olamaz." hükmü yer almaktadır. Maden işyerlerinde 2 asgari ücretten az maaş ödenmez gibi.
Bu belirgin uygulamalar yaygınlaştırıldığında asgari ücret uygulaması genelde vasıfsız, tecrübesiz olan iş kollarında uygulanma imkanı doğacaktır. SGK, Maliye Bakanlığı olmak üzere her iş kolunun tanımlaması yapılarak uzmanlık gerektiren her türlü işte gerçeği yansıtmayan dayatma ücreti olarak asgari ücret uygulamasının önüne geçilecek tedbirler alınır.
Bununla ilgili SGK başlattığı kod uygulaması çerçevesinde yapılacak ön çalışmalarla birlikte iş kolları tespit edilerek, odaların, işçi ve işveren sendikaları, dernekler, STK birlikte iş koluna uygun asgari çalışma ücreti belirlenerek yasal zemin kazandırılması suretiyle uçuk kaçık asgari ücret vaatleri de sonlanır. Çalışanlar yeni bir yıl yaklaştığında işinin ve işletmenin karlılık durumuna göre bir zam beklentisi vardır. Bu da çalışanın bütün bir sene motive olarak verimli çalışmasını sağlar.
Çalışanlar hizmet sözleşmelerinde özellikle yıllık zam ve diğer haklarının yer aldığı maddeler ile haklarını alabilirler. Zam yapılmadığı durumlarda hizmet sözleşmelerini dikkate alarak işverenden hak arayışı içine girebilirler. İş sözleşmesinde yapılacak zam oranının ve süresinin belirlenmemesi halinde işveren zam yapmaya zorlanamayacaktır. Bu durumda zam yapılıp yapılmayacağı veya yapılacaksa zammın oranı, işçinin performansı, pozisyonu, terfi durumu, enflasyon oranı, sektördeki ve işyerindeki ücretlerin genel durumu göz önünde bulundurularak işveren tarafından belirlenecektir. Bu durumda işçilerin zam beklentileri karşılanmazsa istifa eden işçinin tazminat hakkı olmayacaktır. Yasal asgari ücret 2020 yılında ödenmemesi halinde her işçi ve her ay için 289 lira idari para cezası uygulanır.
