Çocuklar ve büyükler tarafından sevilen, yaz mevsiminin vazgeçilmezi olan dondurma hem serinletici hem de lezzetli bir tatlı olarak bilinir. Peki, bu muhteşem tatlının tarihi hakkında ne kadar bilgi sahibisiniz?
DONDURMANIN KÖKENLERİ
Dondurma, başlangıçta sadece kraliyet ve aristokrasiye özel bir tatlı olarak kabul edilse de teknolojinin ilerlemesiyle birlikte her evde bulunan popüler bir lezzet haline gelmiştir. Bugün, her meyve ve damak zevkine uygun çeşitleriyle herkesin beğenisine hitap eden dondurma, küreselleşmenin etkisiyle farklı kültürlerin bir parçası olmuştur. Japonya'nın mochi dondurmasından İtalya'nın gelatosuna ve Türkiye'nin Maraş dondurmasına kadar pek çok farklı türü mevcuttur.
İLK DONDURMA NASIL YAPILDI?
Dondurmanın kökenleri oldukça eskiye dayanır ve tek bir mucidi yoktur. Aztekler 15. yüzyılda dağlardan aldıkları karı yiyecek ve içecekleri soğutmak için kullanmışlardır. Peru ve Kolombiya'daki And Dağları'ndan da benzer şekilde kar kullanıldığı bilinmektedir. History Channel, dondurulmuş süt ürünlerine dair en eski kayıtların M.Ö. 4000 yılına kadar uzandığını bildiriyor. Ancak, dondurmanın bilinen ilk hali Çin'deki Tang Hanedanlığı dönemine (M.S. 618-907) dayanır. Tang Hanedanlığı, kafur, manda sütü ve pirinç karışımını dondurarak dondurmayı icat etti. Bu tatlı daha sonra Arap dünyasına, İran'a ve Anadolu'ya yayıldı. Persler M.Ö. 500 civarında buzu üzüm suyu ve diğer tatlılarla karıştırarak bastani adı verilen bir tatlı oluşturdu.
DONDURMANIN AVRUPA'YA GİRİŞİ
Dondurmanın Avrupa'ya geçişi, 13. yüzyılda Çin'i ziyaret eden Marco Polo sayesinde oldu. Polo, Çin'de tüketilen sütlü buzlu içeceği Venedik'e taşıdı ve Avrupa'da dondurulmuş tatlılar fikrini yaygınlaştırdı. 16. yüzyılın başlarında İtalya’da "water ice" adı verilen bir dondurma türü yapılıyordu. 1560 tarihli bir belgede, sütün balla karıştırıldıktan sonra dondurulduğu belirtilmiştir. Fransa'ya ise Catherine de Medici aracılığıyla geçti ve 1676'da Paris'te yaklaşık 250 dondurmacının olduğu tahmin edilmektedir. Amerika'ya dondurma, Thomas Jefferson tarafından 1700 yılında İngiliz kolonileri aracılığıyla getirildi.
TÜRKLERDE DONDURMA
Türklerin dondurma geçmişi hakkında en önemli bilgileri, Kâşgarlı Mahmud'un yazdığı Divan-ı Lügati't-Türk kitabında buluyoruz. Kâşgarlı, Türklerin kayısı, erik ve şeftalileri sıkıp şerbet yaptığını ve bu şerbetin yaz aylarında dondurularak tüketildiğini anlatmaktadır. 17. yüzyıldan itibaren saray sofrasından halk arasına yayılan dondurma, Maraş dondurması olarak bilinen türüyle tanınır. Geleneksel olarak elle yapılan bu dondurmanın bıçakla kesilecek kadar sert olması, onu diğerlerinden ayırır.
DONDURMA VE TEKNOLOJİ
Dondurma sadece bir mutfak harikası değil, aynı zamanda teknolojik bir başarıdır. Soğutmanın icadından önce mevcut olan bu tatlı, başlangıçta sadece zenginlerin ulaşabileceği nadir bir lezzetti. Nancy Maria Johnson, 1843'te elle çalıştırılan dondurma dondurucusunun patentini aldı. 1851'de ABD'de ilk dondurma salonu açıldı ve 20. yüzyılda ticari soğutmanın yaygınlaşması, dondurmanın üretim ve dağıtımını daha da yaygınlaştırarak popülerleşmesini sağladı.
İLGİNÇ DONDURMA GERÇEKLERİ
- Sadece 4 kilo dondurma üretmek için 12 kilo süt gerekir.
- Bir top dondurmayı bitirmek için ortalama 50 defa yersiniz.
- Yeni Zelanda kişi başına yılda 28,4 kilo dondurma tüketerek birinci sıradadır.
- En popüler dondurma aroması vanilyadır, onu çikolata ve çilek takip eder.
- İlk dondurma külahları 1904 yılında üretilmiştir.
- Çikolatalı dondurma, vanilyadan önce icat edilmiştir.
- George Washington ve Thomas Jefferson'ın dondurma tutkusu meşhurdur.
DONDURMA YEMENİN PÜF NOKTALARI
- Dondurmayı ağzınızda kısa süre tutup vücut ısısına yakın bir sıcaklıkta tüketmek, sindirime yardımcı olur.
- Dondurma, içerdiği protein, kalsiyum, vitaminler ve minerallerle şifa verir. Bir porsiyon dondurma, bir porsiyon şerbetli tatlıdan yüzde 55 ve sütlü tatlıdan yüzde 23 daha az kalori içerir.
- Şeker içerdiğini unutmamalısınız; haftada 2-3 kez, 2 top dondurmadan fazlasını tüketmemeye özen gösterin.
Dondurma, tarih boyunca birçok değişim geçirmiş ve çeşitli kültürler tarafından farklı tatlarla zenginleştirilmiştir. 1904 yılında ilk kez külahta servis edilmeye başlanan dondurma, 1920'lerde çubuklu formuna kavuşmuştur. Her coğrafya, kendine özgü meyve ve baharatlarla bu tatlıyı kişiselleştirerek, her damak zevkine hitap eden bir lezzet haline getirmiştir.