ABD’nin Güney Karolina eyaletinde bulunan bir laboratuvardan kaçmayı başaran 43 Rhesus maymunu, deneylerde en çok kullanılan hayvanlar arasında yer alıyor. Cumartesi günü yetkililerin yaptığı açıklamaya göre, maymunlardan sadece biri sağlıklı şekilde kurtarılabildi. Diğer maymunların bir kısmı ise laboratuvarın yakınında görüldü; çitler üzerinden atlayarak kaçmaya çalışıyorlardı.
KAÇIŞIN SEBEBİ: İNSAN HATASI
Alpha Genesis laboratuvarında çalışan bir görevlinin, maymunları beslerken kapıyı kilitlememesi üzerine yaşanan bu kaçış olayı, hayvan deneylerinin etik boyutunu yeniden gündeme getirdi.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA RHESUS MAYMUNLARININ ROLÜ
Rhesus maymunları, bilim dünyasında uzun yıllardır genetik çalışmalar, aşı geliştirme ve uzay araştırmaları gibi alanlarda yoğun şekilde kullanılıyor. İlk araştırmalar 1800’lerin sonunda başladı; bu maymunların organ sistemleri ve genetik benzerlikleri, bilim insanlarına insan vücudunu daha iyi anlama fırsatı sundu.
1950’lerde, Salk çocuk felci aşısının yapımında maymun böbrekleri kullanılırken, NASA da uzay çalışmalarında Rhesus maymunlarını değerlendirdi. Örneğin, “Bayan Sam” adlı bir Rhesus maymunu, saatte 1.900 km hıza ulaşarak bir Mercury kapsülünde uzaya fırlatıldı.
HAYVAN HAKLARI VE ETİK TARTIŞMALARI
Rhesus maymunlarının deneylerde kullanımı, hayvan hakları savunucuları tarafından şiddetle eleştiriliyor. Özellikle AIDS, COVID-19 gibi hastalıklarla mücadelede bu maymunların kullanımı, etik soruları gündeme taşıyor. Hayvan hakları grupları, türün aşı geliştirme ve organ nakilleri gibi deneylerde kullanılmasının, onlara fiziksel ve psikolojik zarar verdiğini savunuyor. Ancak bilim insanları, bu araştırmaların insan sağlığı için kritik olduğunu belirtiyor.
SOSYAL ZEKALARI VE İNSAN BENZERLİKLERİ
Chicago Üniversitesi’nde davranış bilimci olan Prof. Dario Maestripieri, Rhesus maymunlarının sosyal zeka bakımından insanlara benzediğini ve kendi içlerinde politik ilişkiler geliştirdiklerini ifade ediyor. Kavgalar sırasında akrabalarının yanında yer alan, müttefikler edinen ve aile odaklı davranan Rhesus maymunları, sosyal yapılarıyla da araştırmacıların ilgisini çekiyor.
GELECEKTEKİ DURUM VE YENİ ARAŞTIRMA ALANLARI
Son dönemde insan genomunun haritalanmasıyla birlikte, diğer hayvanların DNA yapıları da mercek altına alındı. Rhesus maymunları, DNA'sının yaklaşık yüzde 93’ünü insanlarla paylaşması sayesinde bu alanda önemli bir tür olarak değerlendiriliyor. Araştırmaların geleceğinde Rhesus maymunlarının hangi rolü oynayacağı ve hayvan hakları bağlamında yapılacak düzenlemeler merak konusu.
