Türkiye’de kontrol altına alınamayan enflasyon sebebi ile yaşam standartlarını koruyamayan ve günün koşullarında ayakta kalmaya çalışan bireyler, artan fiyatlar ve belirsizlikler nedeniyle tasarruf yapma alışkanlıklarını büyük ölçüde kaybetmiş durumda. Günlük harcamaların öncelikli hale gelmesi ile yatırım kararları da kısa vadeli ve hızlı kazanç beklentileri üzerine inşa ediliyor ancak böylesi bir ekonomik iklimde, doğru yatırım araçlarının seçimi ve tasarrufların verimli yönetimi her zamankinden çok daha kritik hale geliyor.
YÜKSEK RİSK
Market, pazar alışverişinden faturaların ödenmesine, ulaşım masraflarından eğitim harcamalarına kadar hemen her kalemde gerçekleşen fiyat artışları, gelir-gider dengesini altüst etmiş durumda. Bu tablo, tasarruf yapmayı neredeyse imkânsız hale getirirken, birikim yapabilen küçük bir kesim de yatırım tercihlerine yön vermekte zorlanıyor. Global ekonomik koşulların da etkisi ile döviz ve altın gibi geleneksel güvenli limanlar ön planda kalmaya devam ederken, birikimlerini mevduatta değerlendirenlerin reel getiri dikkate alındığındagerçek bir kazanç elde edemediği görülüyor. Diğer yandan, hisse senetleri ve fon yatırımları gibi araçlar, yüksek risk nedeniyle hala geniş kitlelere hitap etmiyor. Yükselen yaşam maliyetleri ve belirsizlikler, yalnızca harcama ve tasarruf alışkanlıklarını değil, bireylerin geleceğe dair güven duygusunu da zedeliyor. Çoğu kişi, ekonomik dalgalanmalar nedeniyle günü kurtarma telaşına düşerken, gelecekte daha büyük mali sorunlarla karşılaşma riskini göz ardı ediyor.
Bu noktada Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan “Finansal Yatırım Araçlarının Reel Getiri Oranları, Aralık 2024” raporu, yatırımcıların yıl boyunca karşılaştığı fırsatlar ve riskler hakkında önemli veriler sunarken, yatırım araçlarının enflasyon karşısındaki performansını gözler önüne seriyor. Ayrıca tasarruf sahipleri ve yatırımcılar için de geleceğe dair bir yol haritası çiziyor. 2024 yılı verilerine göre, yıl boyunca yatırım araçlarının enflasyon karşısındaki performansı oldukça dalgalı bir seyir izledi. Mevduat faizleri, enflasyon karşısında sınırlı bir koruma sağladı ancak reel getirisi negatif kaldı. Hisse senetleri, yılın bazı dönemlerinde yüksek getiriler sunsa da yıl içindeki oynaklık yatırımcıları tedirgin etti. Geleneksel güvenli limanlar olarak görülen altın ve döviz ise belirli dönemlerde yatırımcılarına reel getiri sağladı. Ancak tüm bu veriler, yatırım araçlarının tek başına enflasyondan korunma garantisi sunmadığını ve doğru zamanda doğru araca yönelmenin kritik önem taşıdığını gösteriyor.
2024 yılında finansal yatırım araçlarının getirileri yıllık olarak değerlendirildiğinde külçe altın; yurt içi üretici fiyat endeksi ile indirgendiğinde yüzde 20,35, tüketici fiyat endeksi ile indirgendiğinde ise yüzde 7,13 oranları ile yatırımcısına en yüksek reel getiri sağlayan yatırım aracı oldu. Yurt içi üretici fiyat endeksi ile indirgendiğinde; yatırım araçlarından mevduat faizi (brüt) yüzde 6,12 ve BIST 100 endeksi yüzde 0,15 oranında yatırımcısına reel getiri sağlarken; Amerikan Doları yüzde 6,43, Devlet İç Borçlanma Senetleri yüzde 7,52 ve Euro yüzde 10,22 oranlarında yatırımcısına kaybettirdi. Tüketici Fiyat Endeksi ile indirgendiğinde ise mevduat faizi (brüt) yüzde 5,53, BIST 100 endeksi yüzde 10,85, Amerikan Doları yüzde 16,71, DİBS yüzde 17,68 ve Euro yüzde 20,09 ve oranlarında yatırımcısına kaybettirdi. Ancak bu veriler, yalnızca yatırım araçlarının performansını değerlendirmekle kalmıyor; aynı zamanda bireylerin tüketim ve tasarruf alışkanlıklarındaki köklü değişimleri de açıklıyor. Artan fiyatlar karşısında gelecekte daha yüksek maliyetlerle karşılaşma endişesi harcamaların öne çekilmesine sebep oluyor. Bu durum, tasarruf oranlarının azalmasına ve finansal güvenliğin zayıflamasına yol açıyor. Oysa tasarruf, yalnızca bireysel refah için değil, ekonomik istikrarın sağlanması açısından da kritik bir unsur ancak böylesine belirsiz bir ekonomik ortamda, bireylerin harcamalarını kısarak tasarruf oluşturması ve bu tasarrufları verimli yatırım araçlarına yönlendirmesi giderek daha zor hale geliyor.
Finansal okuryazarlık eksikliği de bu döngüyü derinleştiriyor. Doğru yatırım araçlarının seçilmesi ve risk-getiri dengesinin kurulması konusundaki bilgi eksikliği, sınırlı tasarrufların daha riskli ve düşük getirili enstrümanlara yönlendirilmelerine sebep oluyor. Özellikle böyle enflasyonist dönemlerde tek bir yatırım aracına bağımlı kalmak yerine, risklerin dağıtıldığı, farklı yatırım araçlarından oluşan dengeli bir portföy oluşturmak büyük önem taşıyor. Ayrıca kısa vadeli hızlı kazanç beklentilerinin yerine, uzun vadeli ve sürdürülebilir yatırım planlarının benimsenmesi finansal güvenliği sağlıyor.
Ekonomik Veri Takvimi
13 Ocak 2025, Pazartesi Çin Dış Ticaret Dengesi
13 Ocak 2025, Pazartesi Türkiye Cari İşlemler Dengesi
14 Ocak 2025, Salı Japonya Cari İşlemler Dengesi
14 Ocak 2025, Salı ABD ÜFE (Aylık-Yıllık)
15 Ocak 2025, Çarşamba İngiltere TÜFE (Aylık-Yıllık)
15 Ocak 2025, Çarşamba Türkiye Bütçe Dengesi
15 Ocak 2025, Çarşamba Euro Bölgesi Sanayi Üretimi
15 Ocak 2025, Çarşamba ABD TÜFE (Aylık-Yıllık)
16 Ocak 2025, Perşembe Japonya ÜFE (Aylık-Yıllık)
16 Ocak 2025, Perşembe Almanya TÜFE (Aylık-Yıllık)
16 Ocak 2025, Perşembe İngiltere Dış Ticaret Dengesi
16 Ocak 2025, Perşembe İngiltere Sanayi Üretimi
16 Ocak 2025, Perşembe Euro Bölgesi Dış Ticaret Dengesi
16 Ocak 2025, Perşembe ABD Perakende Satışlar
17 Ocak 2025, Cuma Çin Sanayi Üretimi
17 Ocak 2025, Cuma Çin Perakende Satışlar
17 Ocak 2025, Cuma İngiltere Perakende Satışlar
17 Ocak 2025, Cuma Euro Bölgesi Cari İşlemler Dengesi
17 Ocak 2025, Cuma Euro Bölgesi TÜFE (Aylık-Yıllık)
Ekonomi ve Finans Sözlüğü
Hazır imkanlar: TCMB'nin para politikası hedefleri çerçevesinde, para arzının ve ekonominin likiditesinin etkin bir şekilde düzenlenmesi için, bankalara ve aracı kurumlara politika faiz oranlarından kısa vadede sağlamış olduğu Türk lirası borç alma ve borç verme imkanlarıdır (TCMB).
Serbest yatırım fonu: Belirli kısıtlamaları en aza indirgenmiş, mümkün olduğunca esnek yatırım stratejisi izlenebilen bir yatırım fonu türüdür. (TCMB)