İzmir'in Bergama ilçesi UNESCO Dünya Miras Listesi'nde on yılı geride bıraktı. Anadolu’nun Helenistik Dönem başkentlerinden biri olan, Roma, Bizans, Beylikler, Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemlerinin izlerini taşıyan, 160 yıldan bu yana kazı çalışmalarının sürdüğü Bergama, bu on yıllık süreçte turizm gelirlerinden beklediği payı bir türlü alamadı.
2011 yılında UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'ne kabul edilen Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzajı Alanı 24 Haziran 2014'te UNESCO Dünya Miras Listesi'ne girdi. Üç yıl gibi kısa sürede UNESCO Dünya Miras listesinin 999. sırasında yer alan Bergama, Türkiye'nin listedeki on üçüncü, İzmir'in ise ilk kültürel varlığı oldu.
Bergama Belediyesi, Bergama Ticaret Odası'nın iş birliğiyle ilk yıllarda "Bergama Seni Çağırıyor" projeleri gerçekleştirildi, İzmirliler otobüslerle ücretsiz olarak tarihi kente taşındı, belediye on yıl boyunca yurt içinde yurt dışında çok sayıda turizm fuarına katıldı. Halkı tarihi alana ilişkin bilgilendirmek üzere çok sayıda seminerler, eğitimler yapıldı.
İl Kültür Turizm Müdürlüğü verilerine göre 2014 yılında 408 bin 656 kişinin ziyaret ettiği Bergama 2023 yılında 433 bin 410 kişiyi ağırladı. 2024 yılının ilk üç ayında ise ziyaretçi sayısı 81 bin 020 kişi oldu. Yine İl Kültür Turizm Müdürlüğü'nün verilerine göre Bergama'da işletme belgeli ve basit konaklama sınıfında toplam 24 tesis bulunuyor. İlçenin yatak sayısı 2023 yılına göre 924.
Bergama'nın UNESCO Dünya Miras Listesi'ne girince kentte çok kısa sürede turizm hareketliliğinin başlayacağı, yerli yabancı turistin Bergama'ya akın edeceği, yerelde ciddi bir kalkınma başlayacağı düşünülmüştü. Geçtiğimiz hafta Bergama'yı ziyaret ettim, Bergama Arkeoloji Müzesi'ni, kent merkezini, çarşıyı dolaştım. Esnafa, vatandaşlara, ilgililere Bergama'nın UNESCO Miras Listesi'nde geçen on yılını sordum.
Çınarlı Kahve'de söyleştiğim yerel tarihçi Emin Urgun, sahip olduğu tarihi mirasın henüz turizmde beklenen hareketliliğe yol açamadığını belirtiyor. "Asıl hareketlilik kısa bir süre sonra açılacak Bergama Organize Sanayi Bölgesi'nden gelecek gibi görünüyor" diyor. Çınarlı Kahve'nin sahibi Hakan Gürkaç, UNESCO'nun en çok yerli turist hareketliliğine yol açtığını belirtiyor. Eşi Asiye Gürkaç ise emlak konusunda kentte ciddi bir hareketlilik olduğuna dikkat çekiyor.
Bergama'nın UNESCO Miras Listesi'ne girmesinde büyük emeği olan eski UNESCO Dünya Mirası Alan Başkanı, Trakya Üniversitesi Öğretim Görevlisi Yaşagül Ekinci'ye aradan geçen on yılda Bergama'nın durumunu soruyorum. UNESCO Miras Listesi'nin turizm gelirlerinde tek başına artışa yol açmasının çok zor olduğunu ve bunu ilk günden itibaren söylediklerini belirtiyor Ekinci. Bergama'nın listeye girdikten sonra ardı ardına yaşanan sıkıntılara değinirken şu görüşleri paylaşıyor: "UNESCO Miras Listesi'ne girmek tek başına olumlu etki yaratamaz, bunu hep söyledik. Ayrıca biz Kovid gibi ciddi kapanmaların olduğu bir durum yaşadık. Ardından ekonomik kriz ve göçmenlerle alakalı ciddi bir güvenlik sıkıntısı yaşadık. Ortadoğu ve Akdeniz havzası sürekli olarak gerginlik ortamında. Güvenlik ciddi bir tehdit. Sağlığın, güvenliğin yerindeyse artacak bir veri turizm sektörü. Dünya Miras Listesi'ne girmenin direkt turizm üzeriden yaratacağı veriyi takip etmek çok zor."
Bergama Çok katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı'nın 2020 yılından bu yana başkanlığını yürüten Ege Üniversitesi Bergama Meslek Yüksek Okulu Öğretim Görevlisi Dr. Emre Atabek, on yıllık süreçte çok önemli çalışmalar yapıldığına değiniyor. Dr. Atabek, "İç turizmde Bergama'ya gelen ziyaretçi sayısı artıyor. Önümüzdeki yıllarda bunu daha çok gözlemleyeceğiz. 2023-2028 alan yönetim planı hazırlandı, bakanlık planı Haziran ayında açıklayacak" diyor.
2009-2019 yılları arasında Bergama Belediye Başkanlığı yapan ve kentin UNESCO Miras Listesi'ne girmesi için çalışmaları başlatan Mehmet Gönenç, UNESCO'nun aslında bir koruma prosedürü olduğunu söylüyor. Listeye girmenin pek çok yurttaş tarafından bir turizm projesi olarak algılandığını belirten Gönenç, "Belki bir turizm hareketliliğini ya da turizm ekonomisinin gelişmesini söyleyebiliriz. Ancak temelinde bir turizm projesi değil, bu bir koruma projesi. UNESCO Dünya Miras alanlarını gezen sonuçta elit bir turist grupları var. Çok kullanmamayı sevmemekle birlikte kentin marka değerini prestijini artıran bir şey, Dolayısıyla böyle bir sonucu var" diye ekliyor.
2019-2024 dönemi Bergama Belediye Başkanı Hakan Koştu ise UNESCO sürecinin uzun soluklu bir iş olduğunu ve tek başına yetemeyeceğine dikkati çekiyor. Görevde olduğu beş yıllık süreçte çok sayıda tarihi yapıtı ayağa kaldırdıklarını anlatan Koştu, "Bergama'nın kendine özel sorumlulukları var. Biz de bu dönem içinde birçok tarihi eseri ayağa kaldırdık. Bunlardan en önemlisi Antik Selinos Deresi Projesi'ydi. Bu bir bayrak yarışıdır. Biz geçmişten aldığımız bu kültürel mirası gelecekteki nesillere aktarmakta mükellefiz" diyor.
•••
Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı Yönetim Alan sınırları, çekirdek alan ve onu çevreleyen tampon bölgeden oluşuyor. Çekirdek alanda Pergamon Çok Katmanlı Antik Kenti, Kibele Tapınağı, İlyas Tepe Tümülüsü, Yığma Tepe Tümülüsü, İkili Tümülüs, Tavşan Tepe Tümülüsü, X Tepe Tümülüsü, A Tepe Tümülüsü, Maltepe Tümülüsü bulunuyor. Çekirdek alan ve tampon bölge ile birlikte Yönetim Alanı toplam 1001,9 hektar büyüklüğünde.