Türkiye’de kentler iklim mücadelesinde yolun başında 2
Bursa Büyükşehir Belediyesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Kadıköy Belediyesi uyum...
Bursa Büyükşehir Belediyesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Kadıköy Belediyesi uyum eylemlerini de içeren ve daha iddialı hedeflere sahip iklim eylem planlarını tamamlayarak uygulamaya koydu.
Diğer belediyeler ise iklim eylem planı hazırlık çalışmalarına devam ediyor. Önceki dönemlerde hazırlanan iklim eylem planlarını uygulamakta olan büyükşehir, il ve ilçe belediyeleri hakkında daha detaylı bilgiler şöyle:
Bornova Belediyesi: 2020 yılına kadar yüzde 20 hedefi bulunan Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı 2013 yılında yürürlüğe kondu.
Bursa Sürdürülebilir Enerji ve İklim Uyum Eylem Planı: Bursa, 2015 yılında Bursa Sera Gazı Envanteri ve İklim Değişikliği Eylem Planı’nı hazırladı. 2016 yılında Başkanlar Sözleşmesinin imzalanmasının ardından bu plan revize edildi. Hem azaltım hem de uyum hedef ve eylemlerini içeren Bursa Sürdürülebilir Enerji ve İklim Uyum Eylem Planı (BUSECAP) 2017 yılında uygulamaya konuldu.
Kurumsal sera gazı envanteri ve Bursa ili sera gazı envanterinin güncellenmesi ve karbon ayak izinin yeniden hesaplanması çalışmaları devam etmekte.
İzmir Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı: İzmir Büyükşehir Belediyesi Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı’nı 2020 yılında yüzde 20 azaltım hedefi ile 2016 yılında yürürlüğe koydu. 15 Ağustos 2019 tarihinde Meclis Kararı alarak hedefini 2030 yılına kadar sera gazlarını yüzde 40 azaltmak ve iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlamak olarak yeniledi.
Kentsel sera gazı envanteri, risk ve kırılganlık değerlendirmesi ile sera gazı azaltım ve iklim uyum eylemlerini içeren İzmir Sürdürülebilir Enerji ve İklim Eylem Planı, 16 Aralık 2020 tarihli Meclis kararı ile onaylanıp yürürlüğe girdi. Plan toplam 58 azaltım ve uyum eyleminden oluşuyor.
İzmir Büyükşehir Belediyesi ayrıca “yeşil kent” yaklaşımı çerçevesinde İzmir’deki genel çevresel zorlukların ve çözümlerin belirlendiği, projelerin geliştirildiği, aciliyete göre öncelik sıralamasının yapıldığı İzmir Yeşil Şehir Eylem Planı’nı Kasım 2020 tarihinde uygulamaya koydu. Toplam 46 eylemin önerildiği planda iklim değişikliği konusunda azaltım ve uyum eylemleri de bulunuyor.
Kadıköy İklim Eylem Planı: Kadıköy Belediyesi 2015 yılında Kadıköy ilçesindeki sera gazı salımlarının 2020 yılına kadar yüzde 20 seviyesinde indirilmesini hedefleyen Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı’nı uygulamaya koydu. Kadıköy Belediyesi 2018 yılında “Türkiye İklim Değişikliği Alanında Kapasitenin Geliştirilmesi Hibe Programı” kapsamında yürüttüğü “Kadıköy Belediyesi Bütüncül ve Katılımcı Eylem Projesi” ile hedeflerini revize etti ve 2030 yılına kadar yüzde 40 azaltım taahhüdünde bulundu. Plan aynı zamanda uyum eylemlerini de içeriyor.
Karşıyaka Belediyesi: Karşıyaka Belediyesi, 2014 ve 2018 yıllarında iki iklim eylem planı hazırladı. 2011 yılında imzalamış olduğu Belediye Başkanları Sözleşmesi’nin hedefleri doğrultusunda 2030 yılında sera gazı azaltımını sağlayacak yeni bir Enerji ve İklim Eylem Planı’nı oluşturma çalışmaları devam etmekte.
Tepebaşı Belediyesi: 2010 yılı baz alınarak salımlarda 2020 yılına kadar yüzde 20 azaltım hedefi koyan Tepebaşı Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı 2014 yılında uygulamaya kondu. Tepebaşı Belediyesi 2030 yılını hedefleyen iklim eylem planını hazırlık süreçlerine devam etmekte.
Deklarasyona imza atmış olan kent yönetimlerinden iklim eylem planı hazırlık süreci devam etmekte olan belediyeler şöyle: Adana Büyükşehir Belediyesi, Ankara Büyükşehir Belediyesi, Avcılar Belediyesi, Erzurum Büyükşehir Belediyesi, Aydın Büyükşehir Belediyesi, Rize Belediyesi, Sultanbeyli Belediyesi, Fethiye Belediyesi, Bağcılar Belediyesi, Bodrum Belediyesi, Çiğli Belediyesi, Çerkezköy Belediyesi, Sarıyer Belediyesi ve Tepebaşı Belediyesi.
Deklarasyona imza atmış olan kent yönetimlerinden iklim eylem planı hazırlık sürecinde hiçbir faaliyette maalesef bulunmayan belediyeler : Ayvalık Belediyesi,Acıpayam(Denizli),Beşiktaş/İstanbul
AZALTIM EYLEMLERİ
Değerlendirmeye alınan dönemde İklim İçin Biz Varız Deklarasyonu’nda imzası bulunan belediyelerin iklim eylem planları kapsamında veya tekil olarak uygulamaya koyduğu bazı azaltım eylemlerinde bulunduğu görülüyor.
Ağırlıklı olarak yenilenebilir enerji , binalar, ulaşım ve atık yönetimindeki bu azaltım eylemlerinin genelde sayı ve kapsam olarak henüz yeterli düzeyde olduğunu söylemek güç.
Bununla birlikte iklim eylem planı bulunan İzmir, Bursa gibi büyükşehir belediyelerinin, Kadıköy ve Tepebaşı gibi ilçe belediyelerinin diğerlerine göre bu dönemde daha çok eylemi uygulamaya geçirdiği de görülüyor.
Kentlerinin Aralık 2019 tarihinden beri sera gazı salımlarını düşürmeye yönelik proje ve çalışmalarının bazıları şöyle sıralanabilir:
Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin yeni hizmet binası yeşil bina standartlarına uygun hale getirilme çalışmaları tamamlandı. Hizmet binası, 30 Mart 2021 tarihinde 50’den fazla ülkede geçerli olan “Yeşil Bina Sertifikası” olan “BREEAM In-Use Sertifikası” aldı ve Türkiye’de bu sertifikaya sahip 4 kamu binasından biri oldu.
Bursa Büyükşehir Belediyesi metro istasyonlarının çatısına güneş enerjisi panelleri kurmaya başladı. Proje kapsamında Mayıs 2021 itibariyle 2 istasyonda yerleştirilen panellerden elde edilen veriler incelenme aşamasında. Proje toplam 30 metro istasyonunda uygulanacak. Proje tamamlandığında metro istasyonlarında kullanılan elektriğin yüzde 47’sinin güneş enerjisinden elde edilmesi öngörülüyor. 2020 yılı sonunda başlayan projenin Mart 2022 tarihine kadar tamamlanması planlanıyor.
Bursa Büyükşehir Belediyesi ayrıca, Büyükşehir yeni hizmet binasının, Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi’nin, Bursa Bilim ve Teknoloji Merkezi’nin çatısına toplam 4.4 megavat, Muradiye Su Fabrikası’nın çatısına da 1,8 megavatlık güneş enerjisi panellerini yerleştirmeyi planlıyor.
Ankara Büyükşehir Belediyesi, Avrupa Birliği ile yürütülen ortak bir proje kapsamında Kuşcağız Aile Yaşam Merkezi’ne güneş enerjisi sistemi kurdu. Yıllık 175 bin KW saat enerji üretim kapasitesine sahip GES sayesinde yıllık 150 bin TL civarında tasarruf yapılması bekleniyor. Ayrıca Avrupa Birliği’nden edinilen hibe desteğiyle, spor tesislerinde Yeşil Enerji Kullanımı ve Farkındalık Artırma Projesi tamamlandı.
Bornova Belediyesi, StormLog projesi kapsamında kendi enerjisini güneş panellerinden üretecek Çamdibi Kapalı Yüzme Havuzu’nun yapımına devam ediyor. Aynı zamanda havuzun suları arıtılarak sulamada kullanılacak. Bornova Belediyesi’nin başka yenilenebilir enerji çalışmaları da bulunuyor.
2014 yılında İZKA desteğiyle kurulan 300 KW’lık bir güneş tarlasının kapasitesinin 5 MW’a çıkarılması çalışmaları sürmekte.
Erzurum Büyükşehir Belediyesi mevcut yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi kapasitesini artırmaya yönelik çalışmalar yürütüyor. Aziziye ve Yakutiye ilçelerindeki güneş enerjisi santrallerinden toplamda yaklaşık 5 MW elektrik üretim kapasitesine ulaşıldı. Ayrıca Hınıs ilçesinde 2,5 MW kapasitede bir güneş enerjisi santrali inşası ve işletmesi planlanmakta.
İzmir Büyükşehir Belediyesi, güneş enerjisi projelerine devam ediyor: Ekrem Akurgal Yaşam Parkı (186kW), Selçuk Katı Atık Transfer İstasyonu (83kW), Seyrek Hayvan Barınağı (401kW), Aliağa İtfaiye (68kW), Bergama Mezbahası (74 kW), Uzundere Çok Amaçlı Spor Salonu (35 kW) ve Çiğli Aile Danışma Merkezi (25kW) olmak üzere toplamda 875 kW gücünde Güneş Enerjisi Santralleri devreye alınmış durumda.
İzmir Büyükşehir Belediyesi mevcut tesislerin yanı sıra yeni GES projelerinin yapımına da devam diyor: 75 kW gücündeki Yeşilyurt Kültür Merkezi GES in yapımı sürüyor. şık Veysel Rekreasyon Alanı Havuz (120kW), Konak Tüneli Sabit Tesisleri (69kW), Çeşme (23kW) ve Çaybaşı İtfaiye Binası (23kW) olmak üzere toplam 310 kW gücünde GES projesi ise yapım ihalesi sürecinde.
Kadıköy Belediyesi daha önce başlamış olan iki Avrupa Birliği projesine devam etmekte. Bu projelerden birincisi Aralık 2018 – Aralık 2023 tarihleri arasını kapsayan Horizon 2020-Smart Cities&Communities (Akıllı Şehirler ve Topluluklar) Projesi. Projenin üst hedefi toplam 34 ortaklı Making City projesinin bir parçası olarak Pozitif Enerji Bölgeleri (PED) oluşturulması ve düşük karbonlu şehirler yaratılması.
Karşıyaka Belediyesi 1 MW kapasiteye sahip bir güneş enerjisi tesisini kurdu ve 2020 yılının Kasım ayında işletmeye açtı. Tesis toplam 4224 panelden oluşuyor. Üretilen enerji elektrik dağıtım idaresi ile mahsuplaştırılacak; böylelikle belediye tesislerinin elektrik kullanımında tesiste üretilen enerji kadarı için fatura ödenmeyecek veya elde edilen bedel gelir belediye bütçesine aktarılacak.
Ulaşım sektöründe Ankara Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessesesi (EGO Genel Müdürlüğü) bünyesinde iklim krizi ile mücadele kapsamına girecek birçok proje de hazırlık ve uygulama aşamasında bulunduğu açıklandı. Bu çalışmalar Toplu Taşıma Hat ve İşletme Optimizasyonu Projesi, SMART Ankara Projesi, Bisiklet Yolları Projesi, EIT Urban Mobility ve Kent İçi Elektrik Şarj İstasyonları Projesi olarak sıralanıyor.
Tepebaşı Belediyesi de 2014-2020 yıllarını kapsayan Horizon 2020 Programı’nda yer alan REMOURBAN isimli projesiyle, kamusal hizmetlerde kullanılmak üzere alınan 4 adet elektrikli otobüs, belediye iç hizmetlerinde kullanılmak üzere alınan 22 adet hibrit araç ve kentlilerin hizmetine sunmak üzere 30 elektrikli bisiklet aldı. Ayrıca Paylaşımlı Bisiklet Sistemi (ESPEDAL) ve Paylaşımlı Scooter Sistemi (ESCOOTER) projelerinin çalışmalarına devam etmekte.
Tepebaşı Belediyesi 2020 yılında Atık Getirme Merkezi’ni faaliyete geçirdi. Bunun yanı sıra, genel anlamıyla iklim adaleti kapsamında değerlendirilebilecek bir uygulamaya imza attı. Hem olumsuz şartlar altında, kayıt dışı olarak çalışan sokak toplayıcılarına statü ve güvence sağlamak hem de toplanan atıkları ise kayıt altına almak amacıyla Tepebaşı Geri Dönüştürülebilir Atık Toplayıcıları Sosyal İşletme Kooperatifi’ni (GESİKOOP) kurdu.
Çiğli Belediyesi’nin 2020 yılı boyunca yürüttüğü atık geri dönüşüm çalışmaları sayesinde 12.720.417 Kwh enerji tasarrufunda bulundu.
Uyum eylemleri:
Aynı dönemde İklim İçin Biz Varız Deklarasyonu imzacısı olan belediye yönetimlerinin kentlerde azaltım eylemlerinin yanı sıra iklim değişikliğinin etkilerine karşı dirençlilik kazandırmaya katkı sağlayacak uyum eylemlerini de yürüttüğü görülüyor.
Bu eylemlerin sadece iklim değişikliğine uyum kapasitesini geliştirmek amaçlı yapılmadığını eklemek gerekir. Bu faaliyetlerin bir çoğu öteden beri belediyelerin kent hayatını düzenleme kapsamındaki asıl ve klasik görevlerinin arasında görülmekte. İklim değişikliğine uyuma katkı sağlayacak eylemlerden bazı örnekler şöyle:
İzmir Büyükşehir Belediyesi “Sasalı İklime Duyarlı Tarım Eğitim ve Araştırma Enstitüsü”nü Mayıs 2021’de hizmete aldı. Enstitü, HORIZON 2020 Programı çerçevesinde Avrupa Birliği’nden alınan 2 milyon 300 bin Euro hibe ile hayata geçirilen “Doğa Esaslı Çözümler” projesinin bir parçası.
Bu projenin uygulama alanları şöyle sıralanıyor: Geçirimli Beton Uygulaması, Polinatör (Böcek) Evi Uygulaması, Ağaç Dikilmesi ve Karbon Tutucu Bitki Uygulaması, Dere Beton Yüzeylerinde “Eğimli Yeşillenebilir Geçirimli Yüzey Uygulaması”(2500 m²), Yeşil Kaldırım Uygulaması (7200 m²), Yeşil Çit Uygulaması (yaklaşık 1.6 km.), Meyve Duvarı Uygulamasi(100 m²).
Şu ana kadar proje çerçevesinde şu somut adımlar atıldı:
Proje alanında mevcutta 388 adet ağaç varken, ek olarak 1150 adet ağaç dikildi.
Proje alanında mevcutta 14250 m² yeşil alan varken, 26.500 m² yeşil alan oluşturuldu.
Proje alanında mevcutta 20.350 m² geçirimsiz ve sert yüzey varken, 14.500 m² geçirimli ve sert yüzey oluşturuldu.
İzmir’de 2 Mart 2021 tarihinde yerli tohum ıslahı ve dağıtımı yapan Can Yücel Tohum Merkezi açıldı. Bunların yanı sıra kuraklığa ve yoksulluğa karşı uygulamaya konulan İzmir Tarım projesi kapsamında Ödemiş, Tire, Torbalı, Menderes ve Selçuk'ta yerel üreticilere alım garantisi ve diğer desteklerin verilmesi, fidan dağıtımı ve sel mağduriyetlerinin giderilmesi için destek ödemelerinin yapılması gibi bir dizi uygulama hayata geçirildi.
Ayrıca 3 Haziran 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan İzmir Büyükşehir Belediyesi İmar Yönetmeliği ile yeşil çatılar ve yağmur hasadı gibi iklim uyum uygulamalarının yaygınlaştırılmasının önü açıldı.
Buna göre inşaat alanı 60.000 m² üzerinde olan binalarda -kamu binaları dahil olmak üzere- yeşil çatı uygulaması zorunlu tutulmakta. İnşaat alanı 30.000 m² üzerinde olan binalarda ise teras çatı yapılması halinde yeşil çatı sistemleri yine zorunlu olarak uygulanacak. 1000 m²’nin üzerindeki parsellerde; oluşturulacak bir drenaj sistemi ile çatı ve zemin yüzeyi sularının bir sarnıçta/yağmursuyu tankında toplanması ve gerekmesi halinde arıtılarak yeniden kullanılması da öngörülmekte.
Çatı sularını toplayan yağmur su borularının atık su şebekesine bağlanmadan sarnıçlara, yağmur suyu tanklarına veya yoldaki yağmur suyu şebekesine bağlanması zorunlu tutulan bir diğer unsur. (DEVAM EDECEEK)