Yapıların risk durumlarını değerlendirmek üzere bazı kurum ve kuruluşlara lisans verilmektedir. Bu lisanslar, 29/6/2001 tarihli ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanuna ve ilgili mevzuat kapsamında olup, Bakanlıktan izin belgesi almış yapı denetim kuruluşları ile laboratuvar kuruluşları için verilmektedir. Ancak, görevlerini ifa ederken, konunun ciddiyeti ve insanlar için hayati önem taşıması nedeniyle daha önce de belirttiğimiz gibi, çok iyi bir denetim mekanizması ve yaptırımların da düzenlenmiş olması gerekmektedir. 6306 sayılı, kısaca “Afet Yasası” olarak adlandırılan yasada, mevcut mevzuata ilaveten ek uygulama ve yaptırımlar düzenlenmiştir. Eylemin niteliğine göre, uygulanacak yaptırım da farklılık arz etmektedir.
Öncelikle, Başkanlık, yani Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, riskli yapı tespiti için lisanslandırılan kurum ve kuruluşların faaliyetlerini denetleyebilecektir. Mevzuatta öngörülen esaslara uygun olarak görevini yerine getirmeyen lisanslı kurum veya kuruluşlara, işlenen fiil ve hâllerin durumuna göre aşağıda sayılan idari yaptırımlar uygulanacaktır.
a) Yazılı uyarı cezası verilecek fiiller:
1) Riskli yapı tespit raporunda teknik yönden tespit edilen eksikliklerin verilen süre içerisinde düzeltilmemesi
2) Yapı maliki olmayan birinin talebine istinaden riskli yapı tespiti yapılması
3) Daha önce riskli yapı tespitine konu edilmiş bir yapı hakkında ikinci kez riskli yapı tespiti yapılması
b) 15.000 Türk lirası idari para cezası verilecek fiiller:
1) İki kere yazılı olarak uyarı cezası alınmasından sonra, uyarı cezasını gerektiren başka bir fiilin tespit edilmesi
2) Riskli yapı tespitinde yapıya ilişkin verilerin eksik veya yanlış alınarak hesap yapılması neticesinde riskli bir yapının risksiz veya risksiz bir yapının riskli olarak tespit edilmiş olması
3) Yapıda teknik inceleme yapılmadan riskli yapı tespit raporu hazırlanması
c) Lisans iptali cezası verilecek fiiller:
1) Lisanslandırma şartlarının kaybedilmesi üzerine verilen süre içerisinde şartların sağlanmaması
2) Lisans başvurusunda gerçeğe aykırı bilgi ve belge sunulduğunun tespit edilmesi
3) Mevcut olmayan bir yapı hakkında riskli yapı tespit raporu hazırlanması
4) Daha önce üç defa idari para cezası alınmış olması
ç) Riskli yapı tespiti yapmak üzere lisanslandırılmış olan 29/6/2001 tarihli ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanuna göre Bakanlıktan izin belgesi almış yapı denetim kuruluşları ile laboratuvar kuruluşları, 4708 sayılı Kanuna göre belirli bir süre ile yeni iş almaktan men cezası almaları durumunda aynı süre içerisinde riskli yapı tespiti faaliyetinde de bulunamazlar. Yapı denetim kuruluşları ile laboratuvar kuruluşlarının 4708 sayılı Kanuna göre izin belgelerinin iptal edilerek faaliyetlerine son verilmesi durumunda riskli yapı tespiti lisansları da iptal edilir. Lisansı iptal edilen kurum ve kuruluşlar, yeni riskli yapı tespiti işi almamak kaydıyla, daha önce hazırladıkları raporlarda tespit edilen eksiklikleri tamamlayıncaya kadar faaliyetlerine devam edebilirler.
Lisansı iptal edilen kuruluşun ortakları, bu kuruluştaki hisselerini devretseler dahi beş yıl süre ile başka bir lisanslı kuruluşa ortak olamazlar, bunların kurdukları kuruluşlara lisans verilmez ve riskli yapı tespitinde görev alamazlar.
Lisanslı kuruluşlara iki kez sekizinci fıkranın (b) bendinin (2) ve (3) numaralı alt bentleri uyarınca para cezası verilmesine sebep olan mühendisler ile mevcut olmayan bir yapı hakkında riskli yapı tespit raporu hazırlayan mühendisler, üç yıl süre ile başka bir lisanslı kurum ve kuruluşta görev alamaz, başka bir lisanslı kuruluşa ortak olamaz ve bunların kurdukları kuruluşlara lisans verilmez. Bu mühendislerin durumu ilgili meslek odasına bildirilir. Meslek odası, bu mühendisler hakkında kendi mevzuatına göre işlem yaparak neticesini Başkanlığa bildirir.
Bu aşamaya kadar, sistemdeki kurum ve kuruluşları, kavramların neler olduğunu, riskli yapı nasıl belirlenir, rezerv alanı nasıl ve kim tarafından belirlenir, yanlış uygulama yapan kurum ve kuruluşlara uygulanacak yaptırımlar nelerdir, gibi kavramları inceledik. Bir sonraki yazımızda, ayrıntılara ve uygulamaların ne şekilde gerçekleşeceğine ilişkin çalışmamıza devam edeceğiz.
Arabulucu Avukat Nurdan Heris