Güneş patlaması veya güneş püskürtüsü, güneşin gaz yuvarında (atmosfer) gerçekleşen şiddetli patlamalara verilen addır. Bu patlamalar milyarlarca megaton gücünde olup, genelde saatte 1.000.000 km/saat hızla hareket ederler.
6x1025 patlama sonucunda Joule'e kadar enerji açığa çıkarabilir. Güneş püskürtüsü nedeniyle dünya atmosferine normalin üzerinde küçük dalga boylu radyasyon parçacıkları girer. Bu püskürtüler sonucunda yeryüzündeki iletişim ve güç ağları olumsuz yönde etkilenebilir.
Güneş parlamaları ve koronal kütle atımı gibi güneşte meydana gelen şiddetli patlamalar kutup tanına, uçuşların ve haberleşmenin devre dışı kalmasına, suni uyduların devrelerinin yüklenmesine, ve dünya üzerindeki elektrik şebekelerine etkisi olabilmektedir.
Jeomanyetik fırtına ya da bilinen ismiyle güneş fırtınası, dünyanın manyetik alanıyla etkileşime giren bir güneş rüzgarı şok dalgası ve veya manyetik alan bulutunun neden olduğu, dünyanın manyetosferinin geçici olarak bozulması olayıdır.
Güneş yüzeyindeki koyu renkli "güneş lekeleri"nde, güneşin manyetik alanında oluşan bir nevi kısa devre sonucu ışın ve plazma patlamaları meydana gelir. Bu patlamalar sonucu röntgen veya ultraviyole gibi ışınlar yayılmaktadır. Uzmanlar, büyük bir patlamanın ise milyarlarca ton maddeyi uzayın milyonlarca kilometre derinliğine saçabileceğini belirtiyor.
FIRTINANIN ETKİLERİ
Güneş fırtınaları haberleşme ve GPS uydularının çalışmalarını, kutuplara yakın bölgelere sefer yapan uçaklarla telsiz bağlantılarını olumsuz etkiliyor. Uzmanlar, şiddetli bir fırtınanın dünyadaki elektrik ve iletişim ağlarını bile çökertebileceğini kaydediyor.
28 Ağustos 1859’dan 2 Eylül 1859’a kadar, güneşte sayısız güneş lekeleri gözlemlendi. 1 Eylül’de öğle vaktinden önce, Richard Carrington ve Richard Hodgson adlı İngiliz asıllı amatör astronomlar, ilk solar alevin gözlemlerini yaptılar. Dünyaya gelmesi 17.6 saat alırken büyük bir koronal kütle ejeksiyonunun (CME) direkt olarak dünyaya gelmesine sebep oldu. Böyle bir yolculuk genelde üç ila dört gün sürer. Bu ikini CME çok hızlı hareket etti çünkü ilk olanı yol üzerindeki ambiyant solar rüzgar plazmasını temizlemişti.
1-2 Eylül 1859’da kaydedilen en büyük jeomanyetik fırtına meydana geldi. Aurorae, kuzey yarımkürede Karayipler’den bile olmak üzere tüm dünyada görüldü; Rocky Dağları üzerindekiler o kadar parlaktı ki, parlaması sabah olduğunu zannettiklerinden altın madencilerini uyandırdı. Kuzeydoğu Amerika’da uyanan insanlar auroranın ışığı sayesinde gazete okuyabiliyorlardı. Aurora, Küba ve Hawaii gibi kutuplardan bile görünürdü.
3 Eylül 1859 Cumartesi günü, Baltimore American and Commercial Advertiser raporuna göre, “Perşembe akşamı geç saate kadar dışarıda olanların auroral ışıkların muhteşem görünümüne şahitlik etme şansı oldu. Bu fenomen, ışık oluşumu saatlerinin farklı olmasına rağmen pazar günkü görünüme çok benzerdi, eğer muhtemel olsaydı, daha parlak ve prizmatik tonlar daha çeşitli ve enfes olacaktı. Işık, parlak bir bulut gibi tüm gökyüzünü kaplıyordu ve daha büyük boyutlu yıldızlar belirsizce parlıyordu.
Işık, ayın dolunay halindeki parlaklığından bile fazlaydı fakat etrafındaki her şeyi kaplayan tanımlanamaz bir yumuşaklığı ve narinliği vardı. Saat 12 ile 1 arası görünürlüğü en yüksek muhteşemliğindeyken, bu garip ışığın altında duran şehrin sessiz sokakları, bu tek görünüş kadar güzel bir görüntü sergilemekteydi.”
Söz konusu yılda solar alev veya koronal kütle ejeksiyonu, manyetosfer tabakasını etkilerken, Richard Christopher Carrington tarafından gözlemlenen ve kaydedilen olay en güçlü solar fırtına olarak kayıtlara geçmişti.
Güneş patlamaları, Güneş atmosferinin bütün tabakalarını (fotosfer, korona ve kromosfer) etkiler, plazmayı onlarca milyon kelvine çıkarıp elektronları, protonları ve daha ağır iyonları neredeyse ışık hızıyla uzaya fırlatır. Ayrıca bütün elektromanyetik tayfa yayılmış radyasyon üretirler. Çoğu Güneş patlamaları, şiddetli manyetik alanların fotosfere girdiği Güneş lekeleri gibi aktif bölgelerde oluşur.
Güneş püskürtüleri magnetik birleşmelerden dolayı oluşurlar. İlk oluşum ise 1859 yılında gözlemlenmiştir ve Carrington Olayı olarak adlandırılır.
Carrington Olayı olarak da bilinen 1859 güneş fırtınası, 1859 da solar döngü 10 sırasında olmuş güçlü bir jeomanyetik güneş fırtınasıdır. Bir solar alev veya koronal kütle ejeksiyonu, Dünya’nın manyetosferini vurdu ve şimdiye kadar bilinen, Richard Christopher Carrington tarafından gözlemlenen ve kaydedilen en güçlü solar fırtınayı tetikledi.
NE ZAMAN?
Bazı bilim insanları tarafından yapılan uyarılara göre 2024 yılı başlarında Güneş fırtınalarının Dünya’yı etkileyebilir.
NASA, Güneş yüzeyindeki patlamaların oluşturacağı güçlü enerji dalgalarının elektrik şebekeleri, navigasyon sinyalleri ve radyo frekansları üzerinde arıza oluşturacağı; astronotlar ve uzay araçlarını riske atacağını duyurdu. Güneş patlaması ne zaman olacak?
ÖNLEME YOLU
NASA, Güneş yüzeyinde meydana gelebilecek patlamaların, Dünya üzerindeki elektrik şebekeleri, navigasyon sistemleri ve radyo frekansları üzerinde ciddi arızalara yol açabileceği konusunda uyarıda bulundu. Bu patlamaların, uzaydaki astronotlar ve uzay araçları için de büyük riskler taşıdığı belirtiliyor.
Güneş yüzeyindeki koyu renkli "güneş lekeleri"nde, Güneş'in manyetik alanında oluşan bir nevi kısa devre sonucu ışın ve plazma patlamaları meydana geliyor. Bu patlamalar sonucu röntgen veya ultraviyole gibi ışınlar açığa çıkıyor. Uzmanlar, büyük bir patlamanın ise milyarlarca ton maddeyi uzayın milyonlarca kilometre derinliğine saçabileceğini belirtiyor. Güneş patlamaları, Güneş'in korona adı verilen en dış katmanında meydana gelen, milyarlarca megatonluk enerjiye ulaşabilen ve saatte 1 milyon kilometre hıza erişebilen şiddetli patlamalar olarak biliniyor. Bu olaylar, Güneş'in manyetik alanındaki değişimler sonucu ortaya çıkıyor ve Dünya üzerinde çeşitli etkilere neden olabiliyor.
Güneş patlamalarının kaynağı : Manyetik alan değişiklikleri
Güneş'in manyetik alanı sürekli değişim halinde ve bu değişimler, Güneş'in yüzeyinde güçlü manyetik alan çizgilerinin çarpışmasına yol açıyor. Bu çarpışmalar, Güneş patlamalarının ana nedeni. Bu patlamalar, Güneş'in yüzeyinden fırlayan büyük enerji miktarları içeriyor ve uzayın derinliklerine doğru yayılıyor.
ETKİLERİ
*Radyasyon Etkisi: Güneş patlamaları, normalden fazla miktarda radyasyonu Dünya atmosferine gönderir. Bu radyasyon, iletişim ve güç ağlarını bozabilir, uydulara ve astronotlara zarar verebilir.
*Manyetik Alan Etkisi: Güneş patlamaları, dünyanın manyetosferini etkileyerek, zararlı radyasyonun dünyaya ulaşmasını kolaylaştırabilir. Bu durum, auroraların görülme sıklığını artırabilir.
11 YILLIK DÖNGÜ
Güneş'in manyetik aktivitesi, yaklaşık 11 yıllık bir döngü izler. Bu döngünün ortasında, manyetik aktivite en yüksek seviyeye ulaşır ve bu dönemde Güneş patlamaları daha sık ve şiddetli olabilir. Bilim insanları, 2024 yılı başlarında Güneş'in manyetik aktivitesinin zirveye ulaşacağını ve bu dönemde dünya üzerindeki etkilerin artabileceğini öngörüyor.
Güneş patlamalarına karşı alınabilercek önlemler : Koruma ve Hazırlık
Güneş patlamalarına karşı alınabilecek önlemler şunlar:
* İletişim ve Güç Ağlarına Koruma: Güneş patlamalarından kaynaklanan radyasyona karşı iletişim ve güç ağlarını daha dayanıklı hale getirmek önemli.
* Uydu ve Astronotların Korunması: Uydulara ve astronotlara, Güneş patlamalarından kaynaklanan radyasyona karşı koruyucu kalkanlar takılabilir.
* Halk Sağlığı Önlemleri: Güneş patlamalarının olduğu dönemlerde, dışarı çıkmaktan kaçınmak ve güneş kremi kullanmak gibi önlemler alınabilir.
SONUÇ
Dünya üzerindeki yaşamı etkileyebilecek güçlü enerji patlamaları olan güneş patlamalarının etkilerini azaltmak ve dünyayı daha güvenli hale getirmek için alınabilecek önlemler, gelecekteki olası riskleri minimize edebilir.
İletişim ağlarının korunması, uydu ve astronot güvenliğinin sağlanması ve halk sağlığına yönelik tedbirler, bu konuda atılması gereken adımlar arasında yer alıyor.
Güneş patlamalarının gelecekteki etkileri ve alınacak önlemler, bilim dünyasında sürekli olarak güncellenen ve geliştirilen bir konu. Bu doğa olaylarının anlaşılması ve üzerindeki çalışmalar, insanlığın uzaydaki varlığını ve dünya üzerindeki teknolojik gelişmeleri doğrudan etkilemekte.
Bu fırtınalar, uydulara zarar verebilir ve hatta iletişim sistemlerini kesintiye uğratabilir. Yeni bir araştırma, güneş maksimumunun, beklenenden daha erken bir şekilde 2024'ün başlarında yaşanacağını gösterdi. Bu tahmin, NASA'nın 2025 sonları için öngördüğü tahminle farklılık gösteriyor.
Güneş patlaması ile ortaya çıkacak olan olumsuz durumlar endişe yaratmaya devam ediyor. Dünya, 2024 yılında uzun süreli internet kesintisi yaşayabilir. Bilim insanları tarafından yapılan uyarılara göre 2024 yılının başlarında güneş fırtınalarının dünyayı etkileyebileceği düşünülüyor. Bu güneş fırtınaları, elektrik ve uydu sistemi gibi temel iletişim ağlarını sekteye uğratabilir, elektronik cihazları bozabilir. NASA, Güneş yüzeyinde meydana gelen şiddetli patlamanın, radyo iletişimi üzerindeki etkisinin Perşembe günü öğlen ile öğleden sonra 2 arasında hissedildiğini ve bilim adamlarının "güneşin uzak kuzeybatı bölgesinde bulunan" CME'nin diğer etkilerini analiz ettiklerini aktardı. NASA, kaydedilen en on altı yılın en güçlü güneş patlamasına ait olduğunu duyurduğu görüntüleri yayınladı.
Kaynak : https://www.hurriyet.com.tr/galeri-gunes-patlamasi-ne-zaman-olacak-elektrikler-kesilebilir-uydu-sistemleri-bozulabilir-nasadan-2024-icin-kritik-aciklama-42377627/2