EYT kapsamında yapılabilecek borçlanmalar
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) konusu her yerde, çarşı da pazarda bilmeyen kalmadı. Kimisi tüm şartları sağlıyor y...
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) konusu her yerde, çarşı da pazarda bilmeyen kalmadı. Kimisi tüm şartları sağlıyor yaşının tamamlanmasını bekliyor. Bazı emeklilikte yaşa takılan kardeşlerimiz ise borçlanmalar ile prim gün sayısını tamamlayacak bu yüzden gözü kulağı EYT için yapılacak açıklamalar da, bir açıklama yapılsın borçlanmamı öder emekli olurum diyor. Bu arada yurt dışında yaşayan EYT kapsamında yer alan kardeşlerimiz de borçlanmalar ile emeklilik şartlarını sağlayıp emekli aylıklarını alacak duruma bu düzenleme ile gelebilirler.
Bu nedenle sosyal güvenlik sistemimizde olan borçlanmalara kısaca göz atmakta fayda olduğunu düşünüyorum.
Sigorta borçlanması, sigortalının iradesi dışında sigortalılık süresinin kesilmesi, sona ermesi veya askıya alınması halinde bu sürelerin primlerinin sonradan ödenerek sigortalılık hizmetinden saydırılmasıdır.
Sigorta borçlanması yoluyla primi ödenmeden geçmiş sürelerin primlerinin, ilgili sigortalı tarafından daha sonra ödenmesi suretiyle hizmetten saydırılması işlemiyle emekli olma tarihi, emekli maaş miktarı olumlu/olumsuz yönde değişebilmektedir.
Sigortalıların borçlanabileceği süreler 5510 sayılı Kanun’un sadece bir değil birden çok maddesinde (m. 41, 46, geçici m.4, 8, 31, 36, 43 ve 44 ve geçici 17.maddesinde) yer almaktadır. Ayrıca Türk vatandaşlarının yurt dışında ikamet ettikleri veya çalıştıkları süreleri 3201 sayılı Kanun gereği borçlanarak hizmet olarak saydırması da sigortalıların borçlanması arasında sayılabilir.
5510 SAYILI KANUN
5510 sayılı Kanun’un 41 inci maddesinde düzenlenen borçlanma türleri;
* Kadınların, ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri borçlanılabilir. Doğumdan sonra ki, iki yıl içinde prim ödenmemesi kaydıyla borçlanılabilir. Prim ödendiyse ödenen süre borçlanılamaz, kalan süre borçlanılır. Kadının, en fazla üç doğumu için borçlanma hakkı verilmiştir. Doğum borçlanmasında aynı anda ikiz üçüz doğumlar tek doğum olarak değerlendirilir ve en fazla iki yıl borçlanılabilir. Tabii doğumdan sonra ki iki yılda bebeğin yaşaması da ikinci bir koşuldur. Kadınlar ilk sigorta primi yattıktan sonra yaptıkları doğumları ancak borçlanabilir. Fakat staj veya çıraklık primi yatan kadınlara da doğum borçlanması hakkı verilmiştir.
* Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreler askerlik borçlanması olarak kabul edilir. İlk defa sigortalı olduğunuz tarihten önce askerlik yaptıysanız borçlandığınız süre kadar ilk sigortalılığınız geriye alınır.Bu durumda emeklilik şartlarınızda lehinize bir düzenleme gerçekleşmiş olur.
* Devlet Memurları’nın personel mevzuatına göre aylıksız izin sürelerini, ücretsiz izin sürelerini de borçlanma hakları bulunmaktadır.
* Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri, de borçlanılarak hizmet kazanılabilir.
* Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri, borçlanılarak hizmet süresi kazanılır.
* Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri, dilerlerse borçlanıp primlerini tamamlayabilirler.
* Grev ve lokavtta geçen süreler, borçlanma yapılarak prim günü elde edilebilir.
* Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri, borçlanılarak hizmet sürelerinize eklenir.
* Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden aybaşına kadar açıkta geçirdikleri süreleri, borçlanma hakları bulunmaktadır.
* 25 Şubat 2011 tarihinden sonra , 4857 sayılı Kanun’a göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreler, borçlanılarak prim gün sayısı tamamlanabilir. Bu borçlanma kısmı süreli çalışanın ay içindeki eksik kalan günlerinin 30 güne tamamlanmasıdır. Aylık prim hizmet belgesinde 06 (kısmı istihdam ) ve 17 (ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma) kodları ile eksik gün bildirilen sigortalılar bu günleri borçlanarak prim günlerini tamamlayabilirler.
* Sigortalı olmaksızın, 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı, borçlanma hakları vardır.
* Subay ve polis olarak atananlar için 5510 sayılı Kanun’un 46. maddesinde düzenlenen sigorta borçlanması, yükseköğrenim sonrası subay ve polisliğe atananlar için düzenlenmiştir. Memur olarak görev alan fakülte ve yüksek okullarda okumuş polis, astsubaylar borçlanma yapabilirler.
* 5510 sayılı Kanun’un geçici 8’inci maddesinde düzenlenen borçlanma türünden biri de daha önce ticari faaliyette bulunduğu için 1479 sayılı Kanun, tarımsal faaliyette bulunduğu için 2926 sayılı Kanun’la ilişkilendirilen sigortalıların yararlanacağı borçlanmadır. Ancak 1/10/2008 tarihine kadar kayıt ve tescillerini yaptırmayanların borçlanma yaparak prim günü kazanma imkanı bulunmamaktadır. Bunların Bağ-Kur sigortalılıkları 1/10/2008 tarihinde başlar.
5510 sayılı Kanun’un geçici 17. maddesi hükmüne göre; 1479 ve 2926 sayılı kanunlara göre tescilleri yapıldığı halde, bu maddenin yürürlük tarihi olan 30 Nisan 2008 itibarıyla beş yılı aşan süreye ilişkin prim borcunu, altı ay içinde ödemeyenlerin bu sürelere ilişkin prim borçları ve süreleri silindi. Prim borcuna ilişkin süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilmedi. Ancak, sigortalı ya da hak sahipleri daha sonra müracaatları tarihindeki 80’inci maddenin ikinci fıkrasına göre belirlenecek prime esas kazanç tutarı üzerinden hesaplanacak borç tutarının tamamını, borcun tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde ödedikleri takdirde, bu süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilecektir.
*Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanlar, uzman ve usta öğretici olarak görev yaptıklarını milli eğitim il veya ilçe müdürlüklerince belgelendirmeleri kaydıyla, bu maddenin yürürlük tarihinden önceki bu çalışmalarından dolayı ay içinde 30 günden eksik kalan sürelerini, 5510 sayılı kanunun, 41. Maddesinin esaslarına göre kendileri veya hak sahipleri borçlanabilir. Borçlanılan bu süreler 4/I-a kapsamında sigortalılık süresi sayılır.
* 3201 sayılı Kanun’un 1 inci maddesi hükmüne göre, Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin on sekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanunda belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olmaları ve istekleri hâlinde borçlandırılır.
SİGORTA BORÇLANMASI
Sigorta borçlanmasının en önemli katkısı prim gün sayısını artırma yönündedir. 8/09/1999 tarihinden önce sigortalığı olan EYT kapsamında olan kardeşlerimiz eksik prim günlerini tamamlamak için borçlanma başvurusunda bulunmalıdır.Borçlanmalar mevzuatımıza göre talep edilirse (askerlik-doğum-yurt dışı borçlanma ) emekli aylığı bağlanmadan önce iade alınabilir. Sigorta borçlanmasının diğer bir katkısı da borçlanılan dönemlerin ilk defa sigortalı olunan tarihten öncesine ait olması halinde, ilk defa sigortalı olunan tarih borçlanma gün sayısı kadar öne çekileceğinden daha erken emekli olunmasını sağlar.
Sigortalılık süresinin borçlanılan gün kadar geriye gidip emeklilik tarihine olumlu katkı sağlanması 1/05/2008 sonrası ortadan kalkmıştır.1/05/2008 sonrası sigortalı olanlar açısından prim ödeme gün sayısının 31/12/2035 tarihine kadar tamamlanması şartı aranmaktadır.Bu tarihe primi tamamlayan kadın 58 erkek 60 yaşında emekli olabilecektir.
Yine borçlanmalar ile emekli aylık bağlama oranı yükselmekte bu da emekli aylığının daha yüksek alınması sonucunu doğurmaktadır.
Ayrıca borçlanmalarda borçlanılan miktar gelir vergisi açısından indirim konusu yapılabilmektedir. Kamu da görev yapan işçilerin askerlik borçlanması yapması halinde borçlanılan süre kamu hizmeti sayılmakta ve bu süre için de kıdem tazminatı ödenmektedir.
Borçlanma hakkı sosyal güvenlik mevzuatımızda oldukça geniş yer tutmasına rağmen oldukça önemli bir kesimi kapsam dışı bırakmıştır. Öğrenim hayatlarında fedakarlık yaparak staj yapan çıraklık yapan kardeşlerimize borçlanma hakkı tanınmamıştır. Yıllarca staj ve çıraklık dönemine ait sigorta kartları ile hak arayışında olan staj, çıraklık mağduru kardeşlerimize borçlanma hakkının da verilmesi gerekmektedir.
İHYA İLE SİLİNENLER
Borçlanmalar ile EYT yasası çıkmadan primini tamamlamak isteyen vatandaşlarımızın 30 Aralık 2022 tarihine kadar yapacağı bütün borçlanmalarda asgari günlük ödeme rakamı 69 lira iken yurtdışı borçlanma da bu tutar asgari günlük 97 liradır.
Örneğin 540 gün askerlik borçlanması yapacak bir EYT‘linin ödeyeceği asgari tutar 37.270 lira iken,720 gün doğum borçlanması için 49.694 lira , bir yıl yani 360 gün yurt dışı borçlanma için yine asgari ödenecek rakam 34.927 lira olacaktır.Yine ihya ile silinen Bağ-Kur sürelerini borçlanmak isteyecek EYT ‘li kardeşlerimiz günlük borçlanma rakamını 75 lira üzerinden hesaplayabilirler.
EYT yasasının nasıl çıkacağı belli olmamakla birlikte tüm EYT‘li kardeşlerime;
-Eksik prim günlerini tamamlamalarını,
-Hizmet birleştirmelerini yapmalarını,
-Banka sandığı çalışması olan meslektaşlarımın banka sandıklarına ve SGK‘na dilekçe ile başvurarak GESAK sistemine günlerini işletmelerini,
-Bağ-Kur ihya ile prim günlerini tamamlayacak EYT’li kardeşlerimizin ihya ile elde edecekleri fayda/zarar denklemini alacakları aylığı hesaplatarak netleştirmelerini,
-Emekli aylıklarını tüm EYT li olanların hesaplatmalarını (formüllerden biri emekli aylığının emekliliğe kalan yıla göre yüzde 3-yüzde 7 arasında eksik ödenmesi )
-EYT çıktığında SGK başta olmak üzere tüm sosyal güvenlik müşavirlerinin yoğunlaşacağı bu nedenle şimdiden doktorunuz,avukatınız nasıl varsa mutlaka bir uzmanla dirsek temasında olmanız en azından sosyal medya da takibe almanız
-Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın 2019 yılında yaşadıkları mağduriyete yenisi eklenmeden özellikle yurt dışında olan yakınlarınız ile günceli paylaşmanızı
Şiddetle öneririm.
Son olarak Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) son on yıldır gündemde olmasına rağmen KIZIL SAÇLI KADIN SN.GÖNÜL BORAN ÖZÜPAK ile yol aldı. Ses getirdi. Yolun sonuna gelmişken ayrışmadan birlik içinde bu kızıl saçlı kadının etrafında el ele verelim.
EYT yasası çıktığında emekli aylığı 10 bin lira üstünde bağlanacak olan kardeşlerimiz derneğe üye olarak katkı koymanız bence gönül borcunuzdur. Çorba da tuzunuz olsun. Bugüne kadar EYT çıkmadan emekli olan mağdur kardeşlerimiz, staj mağdurları,intibak bekleyenler tüm sosyal güvenlik mevzuatı mağdurları gelin Türkiye ‘nin ses getiren sivil toplum örgütü EYT Federasyonu’nda birlik içinde olalım.
Hepinize en derin sevgi ve saygılarımla
www.dilekete.com