Yetişkinlerle çalışırken fark ettiğim çok çarpıcı bir gerçek var ki, ilişkilerde baş etmeye çalıştıkları en yoğun duygunun değersizlik ve utanç olduğudur. Özellikle istismarcı bir ebeveynle büyütüldüyseniz utanç, yetersizlik ve değersizlik algısını farkınızda olmadan içselleştirir çocukluk döneminizde açılan bu yaraları yetişkin ilişkinize taşırsınız. Ebeveynler dışarda hissettikleri stresin üzerindeki olumsuz etkileri ile baş edebilmek için çocuklarını utandırarak sessizleşmesini sağlarlar. Utanç içselleştirildiğinde çocuk güçsüzleşir. Ebeveyn kendi sorumluluğunu çocuğa yükler çocuktan adeta bir yetişkin gibi davranmasını bekler. İşte çocuğa ebeveyni tarafından taşınan bu utanç çocuğun yetişkin ilişkilerini işlevsizleştiren değersizlik duygusuna neden olur.
İKİ AYRI KAVRAM
Utanç ve taşınan utanç iki ayrı kavramdır. Utanç, uygun olmayan bir durum karşısında bir başkasının gözünde kendimizi gördüğümüzde hissettiğimiz ortaya çıkan bir duygu iken; taşınan utanç ise bambaşka bir durumdur. Taşınan utancın kaynağı kendi uygunsuz davranışlarımız değildir, bize bakım veren ebeveynimizin davranışlarını içselleştirmemizdir. Yanı bakım veren ebeveyn tarafından yayılan enerjidir. Özdeğerimizi tehdit eder, özdeğerimize dair algımızı olumsuz etkiler. Bizi kendimizi nedensizce değersiz hissetmemize neden olur. Ebeveynin kendisinden çıkan utanç çocuğun kendi utancı olur. Çocuk ebeveyninden aldığı utancı kendisine ait bir giysi gibi giyinmeye başlar ve o giysiyi geleceğe taşır. O giysiyi öyle bir benimser ki hissettiği o utancın ebeveynine ait olduğu aklına bile gelmez. Çocuk o utancı değersiz olduğu her durumda hissetmeye başlar. İşte taşıdığı o utanç çocuğun yetişkin ilişkilerini acı çektiği başarısız olduğu alanlara çevirir.
SINIR ÇİZMEK
Ebeveyni tarafından utandırılan çocuğun yetişkin ilişkilerinde yaşadığı diğer zorluk sınır çizmekte zorlanmasıdır. Sınır çizmekte zorlandığı için ilişkilerde çok sık kırgınlık yaşar ve kendini kurban gibi hisseder. Halbuki sağlıklı sınırlar çizmeyi başarsa kurban edilmiş olma duygusunu daha az hissedecektir ama bunu yapmayı bir türlü başaramaz. Çünkü kendisinin neyin iyi neyin yanlış olduğunun ayırımını yapmakta zorluk yaşıyordur. Kişi kendisi için neyin iyi neyin yanlış olduğundan emin olamazsa başkalarını suçlamayı bırakır. Bu yüzden utanç duygusu ve değersizlik duygusu ile baş etmede en iyi panzehir sağlıklı sınırlar çizmektir. Sağlıklı sınırlar çizdiğinizde yaşam kaliteniz artacağını zorluklar karşısında daha güçlü duracağınızı göreceksiniz.