14.06.2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 2021/62 Esas ve 2023/89 Karar sayılı kararıyla Ankara 21'inci İş Mahkemesi’nin itirazını kabul ederek, düzenlemenin Anayasa hükümler...

14.06.2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 2021/62 Esas ve 2023/89 Karar sayılı kararıyla Ankara 21'inci İş Mahkemesi’nin itirazını kabul ederek, düzenlemenin Anayasa hükümlerine aykırı olduğunu kabul etti. Ankara 21’inci İş Mahkemesi baktığı bir davada, 5953 Sayılı Basın Mesleği’nde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tazmini Hakkında Kanun’un a.) ''Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır'' hükmü, b.)''Kıdem tazminatının altı aydan az artık sürenin dikkate alınmadan'' hesaplanacağını öngören kuralın Anayasa’ya aykırı olduğunu ileri sürerek iptalleri istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. İki ibare; “Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır”, ''Kıdem tazminatının altı aydan az artık sürenin dikkate alınmadan hesaplanacağını'' ifadeler basın çalışanlarının kıdem tazminatında hak kaybını ortaya koyuyor idi. Ankara 21 İş Mahkemesi iptal başvurusunda basın işçilerinin kıdem tazminatı hakkının güvence altına alınması gerektiği, ülkemizde uygulanan diğer iş kanunlarıyla karşılaştırıldığında itiraz konusu kuralın bu güvenceyi sağlamakta yetersiz olduğunu Anayasa’nın 2., 5., 10., 11.,13. ve 48. maddelerine aykırı olduğunu belirtiyordu.Anayasa Mahkemesi söz konusu hükümlerin Anayasa’ya aykırı olduklarına ve iptaline 4/5/2023 tarihinde oybirliği ile karar verdi. Anayasa mahkemesi; kıdem tazminatına esas kıdem süresine ilişkin olarak 4857 sayılı Kanun1’a tabi olarak çalışan işçiler bakımından anılan Kanun’un 120. maddesi uyarınca hâlen yürürlükte bulunan 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca bir yıl yeterli görülmüştür. Dolayısıyla basın sektöründe çalışan gazetecilerin kıdem süresinin beş yıl olarak düzenlendiği gözetildiğinde kuralla 5953 sayılı Kanun’a tabi çalışan gazeteciler ile diğer kanunlara tabi çalışan işçiler arasında bir farklılığın yaratıldığı anlaşılmıştır. Gazeteciler aleyhine kıdem süresinin beş yıl olarak belirlenmesi suretiyle genel olarak işçiler için öngörülen süreden daha uzun bir süre belirlenmesinin nesnel ve makul bir temele dayandığı söylenemez. Mülkiyet hakkı bağlamında eşitlik ilkesine aykırı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi basın çalışanlarının tüm sürelerinin kıdem tazminatında dikkate alınmasını, 1475/14. maddesinde belirtilen esaslara göre hareket edilmesini istemiştir.

Basın çalışanı kıdem tazminatı

Kıdem hakkı gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır. Akdin feshi halinde gazeteci, bu süreye göre hesaplanacak tazminatı almaya hak kazanır. 5 yıl süre ile kesintisiz çalışmış ise 3 ay,5 yıldan az ise 1 ay ihbar süresi vardır. İhbar süresinin son günü olan tarih tazminata esas tutulur ve yıllık izinden sayılmaz. Gazeteci yıllık iznini kullanmamışsa, işine son verilmesi halinde, izin müddetine ait ücreti kendisine peşin olarak verilir. Hizmetine bu madde hükümlerine göre son verilen gazeteciye feshi ihbar edilen her hizmet yılı veya küsuru için, son aylığı esas olunmak suretiyle her yıl için bir aylık ücreti miktarında tazminat verilir. Bir defa kıdem tazminatı alan gazetecinin kıdemi, yeni işine girişinden itibaren hesaplanır. Ancak, buna aykırı olarak işverenle gazeteci arasında yapılacak sözleşme geçerlidir.

TAKSİT VE İŞ GÜVENCESİ ESASI

İşverenin maddi imkansızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyememesi halinde, tediye en çok dört taksitte yapılır ve bu taksitlerin tamamının süresi bir yılı geçemez. Ancak, bu bölünme o iş yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, müessesenin zarar etmekte olduğu kararı üzerine yapılabilir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18, 19, 20, 21 ve 29’uncu maddesi hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.

KIDEM TAZMİNATI HESABI

Basın İş Kanunu’nda son çıplak brüt ücreti üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır. Her hizmet yılı için bir aylık ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir. Prime esas kazanç tabi olmaz, Gelir Vergisi Kanunu’na göre 24 aylık ücret tutarına kadar olan kısımları gelir vergisinden istisna edilir. Damga vergisi alınır.Tavan uygulamasına yer verilmemiş, yasal faiz uygulaması yoluyla geciken tazminatların alınması işaret edilmiştir.